آشنایی با OverClock کردن CPU و نحوه انجام آن
به OverClock یا OverClocking در اصطلاح عامیانه OC گفته میشود.
اگه ناشیانه انجام بشه، خطرناکه و ممکنه CPU یا هر قطعه ی دیگه یی رو بسوزونه یا عمرش رو کم کنه.
● تعریف کوتاه از OC:
OC یعنی، کارکشیدن از یک سخت افزار، بیشتر از مقداری که سازنده آن، براش اعلام کرده . این سخت افزار می تونه CPU، کارت گرافیک، Ram یا... باشه. ما روی CPU صحبت می کنیم. مثلا کار کشیدن از CPU 1.0GHz به اندازه 1.16GHz
یک سوال پیش می آد: که اگه میشه از CPU مثلا 1 گیگ به اندازه 1.16 گیگ کار کشید، چه علتی داره شرکت سازنده اون رو به عنوان 1 گیگ بفروشه؟ این سوال دو تا جواب داره:
1) سرعتی که شرکت سازنده ی CPU مثل اینتل یا AMD روی برچسب CPU می نویسه، سرعتی هستش که اون CPU در اون سرعت بهترین عملکرد رو داره و در سرعتهای بالاتر، عملا مشکلاتی مثل عدم ثبات یا گرمای زیاد یا... براش پیش نمی آد.
2) دلیل خاص اقتصادی داره. مثلا تنوع محصول باید باشه. ممکنه همه ی مشتریها پول CPU سریعتر رو نداشته باشن و... مثلا Athlon 2500+ , 2600+, 3000+, 3200+ هیچ تفاوتی با هم ندارند مگر در Mutilplier. همه شون از تکنولوژی 130nm استفاده می کنن و روی هسته ی Barton ساخته شدن. اما تفاوت قیمتها خیلیه.
تقریبا هر CPU رو میشه OC کرد. مهم اینه که تا چه اندازه؟ این بستگی به شرایط داره. در واقع از دوتا جواب بالا، برای یک CPU ممکنه فقط یکیش درست باشه. یا یکیش نقش خیلی کمی داشته باشه. مثلا تو همون مثال بالا، احتمال این که بشه Athlon 3200+ رو OC کرد خیلی کمه. اما Athlon 2500+ رو بسادگی میشه 100 الی 300 تا بالا برد.
یک CPU رو تا چه حدی می شه OC کرد؟
این سوال جواب مشخصی نداره. مثلا ممکنه 50MHz یا ممکنه 350MHz. کاملا بستگی به شرایط داره . این شرایط را از چند جنبه میشه بررسی کرد:CPUهای یک جنس و مدل و ساخت کارخانه ها با هم فرقهایی دارند.MotherBoard نقش خیلی مهمی داره. بعضی از MotherBoardها به اصطلاح OverClocking Friendly هستن و کلا برای OC کارها ساخته شدن . در هر صورت هر چه MotherBoard شما امکانات بیشتر و پیشرفته تری داشته باشه طبیعتا بهتر می تونید OC کنید. علاوه بر MotherBoard قطعات دیگه هم نقش دارن. مثلا قدرت تحمل فرکانسهای بالاتر در RAM یا AGP یا کارت صدا یا ... مدلها و جنسهای مختلف با هم فرق دارن. یک چیز مهم دیگه، سیستم خنک کننده ی کامپیوتر شماست. وقتی یک CPU در سرعتهای بالا کار می کنه، باید ولتاژ به نسبت بالاتری بهش داد و همین ولتاژ بالاتر باعث تولید گرمای بیشتر می شه و باعث سوختن یا کاهش شدید عمر مفید CPU بشه.
● OC رو چطور انجام بدیم:
اولا راهنمای MotherBoard وCPU را کاملا مطالعه کنید. باید وارد قسمت Setup (بایوس) سیستم بشوید.
یک نرم افزار مثل SiSoft Sandra روی سیستم نصب کنید که بتونید اطلاعات مربوط به سخت افزار رو ببینید. حتما باید دمای CPU و MotherBoard رو نشون بده. تو Setup بایوس هم قسمتی که دما رو نشون می ده پیدا کنید
سرعت CPU توسط دو چیز تعیین می شه. یکی سرعت باس سیستم یا FSB Front side bus و دیگری Multiplier که در FSB ضرب می شه و سرعت CPU بدست می آد. برای تغییر سرعت CPU باید یکی یا هردوی این اعداد رو عوض کرد. از اونجایی که FSB علاوه بر تعیین سرعت CPU در تعیین سرعت ارتباط MotherBoard با قطعات روی درگاه PCI و AGP همچنین Ram نقش داره، پس بهترین راه اینه که Multiplier رو بیشتر کنیم. اما شرکتهای سازنده، پردازنده رو روی یک Multiplier قفل میکنند و تغییر اون دیگه تاثیری نداره.
بنابراین تنها چاره ای که می مونه تغییر FSB هستش. برای تغییر FSB باید وارد Setup سیستم بشیم. در MotherBoard باید وارد قسمت IWILL Smart Settings بشم. شما هم اگه راهنمای مادربوردتون رو بخونید، حتما پیدا می کنید. البته تو مادربوردهای قدیمی Multiplier رو از طریق جامپر عوض می کردند.
بعد از اینکه محل تعیین FSB رو پیدا کردین، کارتون شروع میشه. موقع تغییر FSB باید خیلی مراقب باشید. یک تغییرناجور می تونه همه چیز رو به هم بریزه و حداقلش اینه که سیستم دیگه بالا نمی آد و باید Setup رو ریست کنید (حتما قبل از شروع بکار، سایر تنظیمات مهم Setup رو یادداشت کنید. چون ممکنه نیاز باشه که بعد از ریست کردن، بعضی از تنظیمات رو از حالت پیش فرض خارج کنید.) پس حتما باید FSB رو کم کم زیاد کنید. مثلا اولش 5 تا یا 10 تا و بعدش اگه مشکلی نبود کم کم ببرید بالا تا جایی که مشکلهای کوچیک کم کم بوجود بیان. اون وقت یکی یکی بیاریدش پایین تا مشکلی دیگه نباشه. منظورم از "نبودن مشکل" اینه که:
1) سیستم بدون هیچ مشکلی لود بشه. بهتره یک کمی تو ویندوز کار کنید تا مطمئن بشید بعد از مدتی هنگ نمی کنه و ثبات سیستم از بین نمی ره.
2) دمای سیستم خیلی بالا نره. برای اینکه متوجه بشین بالا کجاست، قبل از زیاد کردن FSB، چندبار دمای سیستم رو در حالات مختلف، مثلا بعد از اجرای برنامه های سنگین اندازه بگیرید. بهترین کار اینه که Burn in wizard توی SiSoftware Sandra رو سه چهار باری اندازه بگیرید تا دمای عادی و دمای حداکثر دستتون بیاد.
3) صدای خروجی اسپیکر عجیب و غریب یا عوض نشه. و هر چیز غیرعادی دیگه.
اما در مورد MotherBoradهای Overclocking friendly؛ مهم ترین چیز توی این MB ها اینه که شما می تونید FSB رو بدون دغدغه ی RAM و PCI & AGP افزایش بدید. یعنی MB فرکانس کار این قطعات رو مستقل از FSB و ثابت نگه می داره. (در حالت عادی FSB Bus برابر نصف FSB و PCI Bus برابر یک چهارم اونه. یعنی اگه FSB رو از 133 برسونم به 160، AGP Bus از 66 می رسه به 80، یعنی 14 تا بالاتر و در این صورت کارت گرافیکی یا lazy میشه یا crazy!) بنابراین در این MBها تنها مانع سر راه افزایش سرعت، دما و توان CPU هستش. شما هرچقدر هم اون رو خنک کنید، بالاخره توان CPU حدی داره.
حالا اگه ما FSB رو تا یه جایی بردیم و مشکل بوجود اومد، تنها راه اینه که دوباره کمش کنیم؟ باید بگم همیشه نه. در این حالت اول از همه باید بفهمید که مشکل از کدوم قطعه هستش؛ هارد، سی دی رام، کارت گرافیک، رم یا ... برای فهمیدن این مورد، می تونید از آزمون و خطا استفاده کنید، یعنی راه حل هایی که می دم رو تک تک اجرا کنید و ببینید کدومشون جواب می ده. یا همه رو اجرا کنید اگه مشکل حل شد، بعدش دونه دونه به حالت قبل برگردونید ببینید کجا مشکل پیدا می کنه. اما قبل از همه چیز، اگه دما خیلی بالا نیست، بهتره ولتاژ CPU یعنی CPU Vcore Settings رو خیلی آهسته زیاد کنید، شاید جواب بگیرید.
اگه مشکل از رم باشه یعنی رم تو فرکانسهای بالاتر جواب نده، می تونید سرعت اون رو کم کنید. برای تغییر اون باید توی راهنما یا Setup بگردید. از طریق DRAM Clock اون رو می تونیم تغییر بدیم که سه حالت Host clock و Host clock+33 و Host clock 33 داره که باید در حالت سوم یعنی 33 قرارش بدم.
دوم در مورد هارد و سی دی رام: اگه مشکل از جانب یکی از این دو قطعه باشه، باید PIO mode یا DMA mode اونها رو تغییر بدید و پایینتر بیارید.
در مورد PCI و AGP، برای حل این مشکلها، گزینه هایی مثل PCI Master 0 WaitState Write و AGP Master 1 WaitState Read/Write و AGP Fast Write رو غیرفعال می کنیم که کمی کار رو راه میندازه. البته این موردها بسته به جنس و مدل MB شما ممکنه اسم دیگه یی داشته باشه یا اصلا وجود نداشته باشه. پس حتما راهنمای MBتون رو بخونید و یا توی سایتش دنبال اطلاعات اضافی بگردید. ممکنه MB شما چیزهایی بیشتری برای تغییر داشته باشه. باید اونقدر با اینها به اصطلاح بازی کنید تا بهترین حالت از نظر سرعت و پایداری و ثبات سیستم و البته دما بدست بیاد. باز هم تاکید می کنم، اگه دما زیاد بالا بره، مثلا از بین 50 و 60 درجه سانتیگراد بگذره، خطرناکه و CPU یا می سوزه یا عمرش کم می شه.
چیز مهمی که در مورد راه حلهای بالا باید بگم اینه که ممکنه این راه حلها کار کنن و سیستم بدون مشکل کار کنه، اما به احتمال زیاد ارزشش رو نداره. اگه هدف ما فقط سرعت بیشتر باشه، ارزشش داره اما اگه هدف ما سیستمی با توازن بین سرعت و performance و قابلیت بیشتر باشه، ارزشش رو نداره که مثلا بخاطر 20 مگاهرتز بیشتر، سرعت رم رو 33 تا (یک کم بیشتر یا کمتر) کاهش بدید. یا از هاردتون در حالتی پایین تر از چیزی که توانایی اش رو داره استفاده کنید و سرعت انتقال اطلاعاتش رو کم کنید. در این حالت حتی ممکنه تاثیر افزایش سرعت از بین بره و سیستم کندتر بشه.
معرفی و آشنایی کامل با اورکلاک کردن قطعات سیستم
اورکلاک به معنای افزایش فرکانس قطعات مختلف رایانه است برای دستیابی به کارایی بیش از آنچه هر یک از آنها قادر به ارائه آن هستند. کاربرانی که قصد انجام اورکلاک را دارند بیشتر روی افزایش فرکانس های قطعات اصلی سیستم مانند پردازنده، کارت گرافیک و حافظه تمرکز می کنند. دلایل انجام این عمل از سوی کاربران متفاوت است، برخی از آنها برای افزایش کارایی سیستم های خود به این کار اقدام می کنند، برخی دیگر تنها به عنوان یک سرگرمی و تفنن و برخی نیز از روی کنجکاوی. اما فرآیند اورکلاک دارای مزایا و معایب خاصی است زیرا با استفاده از اورکلاک شما می توانید قطعات را مجبور کنید تا در سرعت های بالاتری نسبت به آنچه برای آن طراحی شده اند به کار بپردازند. این مسئله هنگامی جالب تر می شود که متوجه می شوید که تفاوت بسیاری از قطعات گرانتر و توانمندتر با هم جنس های ارزان قیمت تر خود در همین تفاوت فرکانس است که شما پس از انجام اورکلاک به آن دست یافته اید.البته باید توجه دااشته باشید که اورکلاک کردن کار ساده ای نیست که افراد مبتدی به آسانی قادر به انجام ان باشند.این کار مستلزم دانش و البته حوصله فراوانی است.
اما تفاوت اورکلاک با روش های معمولی که برای افزایش سرعت سیستم استفاده می شود در این است که سایر روش ها عمدتا نرم افزاری هستند و به نوعی می توان آنها را ترفند به حساب آورد اما این ترفندها فقط در حیطه محدودی عمل می کنند یعنی در همان محیط سیستم عامل مورد استفاده، اگر شما در سیستم عامل دیگری که روی رایانه تان نصب است بخواهید از آن بهره بگیرید دیگر جوابگو نخواهد بود و برای شما دردسرساز خواهد شد.
بیشتر اورکلاک های صورت گرفته از سوی کاربران روی سه قطعه Cpu، Ram و VGA انجام می شود، اما سؤالی که در این جا مطرح می شود این است که اگر این قطعات می توانند با سرعت بیشتری کار کرده و عملیات مورد نظر را انجام دهند چرا کارخانه سازنده قطعه مذکور آن را اورکلاک نمی کند دلیل این امر آن است که کارخانه های سازنده قطعات تنظیمات قطعه مذکور را در پایدارترین حالت و وضعیت برای آن قطعه در نظر می گیرند و به دلیل این که اورکلاک موجب ناپایداری در قطعه می شود، شرکت سازنده خود اقدام به اورکلاک نمی کند. دلایل زیادی برای ناپایداری در قطعه وجود دارد که به عنوان نمونه می توان به نامرغوب بودن قطعه، ضعف قطعه، معیوب بودن قطعه، دمای بالا و... اشاره کرد.
● اصطلاحات فنی:
در دانش اورکلاک شما نیاز به دانستن معنای برخی از اصطلاحات فنی دارید که در اینجا به صورت مختصر به آنها اشاره ای می شود.
● FSB: (Front Side Bus) واحد اندازه گیری FSB هرتز است. عددی که به عنوان FSB بیان می شود نمایانگر سرعت ارتباط بین پردازنده و پل شمالی (North Bridge) است. این نماد مختص cpu های شرکت اینتل است و در cpuهای ساخت AMD از اصطلاح HT (Hyper Transprot) استفاده می شود.
● Multiplier: بیانگر عددی است که مقدار FSB (و یا HT) در آن ضرب شده و حاصل آن نشان دهنده سرعت داخلی cpu است.
● Vcore: بیانگر ولتاژ موجود در پردازنده است که با افزایش آن فرکانس کاری پردازنده هم افزایش می یابد.
● VDIMM: بیانگر ولتاژ اعمال شده به Ram است که افزایش آن به افزایش فرکانس Ram را در پی خواهد داشت.
● VDD: ولتاژ پل شمالی با VDD نمایش داده می شود که افزایش آن سبب افزایش FSB خواهد شد.
● اورکلاک:
به دلیل آن که در فرآیند اورکلاک قطعات مختلف مجبور می شوند با سرعتی بیش از آنچه که برای آن طراحی شده اند به فعالیت بپردازند احتمال ناپایداری سیستم به مراتب نسبت به حالت عادی افزایش خواهد یافت. فرآیند اورکلاک شدیدا فرآیندی مبتنی بر آزمون و خطاست و به دلیل آن که اورکلاک سبب افزایش جریان مصرفی و حرارت تولیدی قطعه خواهد شد، امکان آسیب رسیدن به قطعه وجود خواهد داشت. پس همواره مراقب خطرات این کار باشید. اما چگونه می توان قطعات را اورکلاک کرد در ادامه مقاله به سه قطعه از قطعاتی که بیش از همه عملیات Over clock بر روی آنها انجام می شود اشاره کرده و فرآیند اورکلاک هر یک از آنها را به خلاصه بررسی خواهیم نمود.
● Cpu:
در سال های قبل بسیاری از کاربران با استفاده از تغییر موقعیت Jumperها و یا Dip Switch ها نسبت به تغییر فرکانس و ولتاژ MB اقدام می کردند اما پس از روی کار آمدن Bios و کنترل همه عملکردهای سخت افزاری توسط آن این روش دیگر قدیمی و غیرقابل انجام تبدیل شد.با در دست گرفتن تنظیمات Bios می توان همه عملکردهای سیستم را تحت کنترل خود درآورد. که به عنوان نمونه می توان به افزایش فرکانس که یکی از اصلی ترین تنظیمات است اشاره کرد، با توجه به این که فرکانس پردازنده ضریبی از فرکانس گذرگاه است افزایش آن فرکانس پردازنده را نیز افزایش خواهد داد، اما در بسیاری از Mother Board ها افزایش فرکانس گذرگاه پردازنده سبب افزایش تمامی فرکانس های دیگر از جمله فرکانس های حافظه، درگاه PCI، PCI EXP می شود. به همین دلیل ممکن است هنگام افزایش فرکانس حتی در صورتی که پردازنده توانایی کار در فرکانس های فوق را داشته باشد به دلیل عدم تحمل سایر قطعات سیستم بی ثبات شده و آسیب ببیند.
● VGA:
کارت های گرافیکی را به دو روش نرم افزاری و سخت افزاری می توان تقویت نمود. در روش نرم افزاری از برنامه هایی که تحت سیستم عامل Windows عمل می کند استفاده می شود و در روش سخت افزاری معمولا تغییراتی در Bios صورت می گیرد. در روش نرم افزاری امکانات بیشتری در اختیار کاربران برای تغییر وجود دارد و به علاوه نرم افزارهای زیادی برای تغییر در تنظیمات تراشه های ATI و nvidia وجود دارد. اما خطر ناسازگاری نرم افزارهای Over clocker با برخی نسخه ها از درایورها نیز خود مشکل بزرگی است. با توجه به این نکته که به طور کلی موجی برای بخش و مشخص کردن نهایت فرکانس قابل دستیابی برای هر تراشه گرافیکی وجود ندارد باید ابتدا با گام های کوچکی این فرآیند را شروع کرد و با سعی و خطا به نهایت فرکانس تراشه رسید، بالا بردن ناگهانی فرکانس تراشه موجب ناپایداری و متوقف شدن سیستم می شود.
● Ram:
علاوه بر Cpu و VGA با تغییر برخی از مشخصات حافظه Ram می توان کارایی سیستم را افزایش داد. افزایش فرکانس و یا کاهش تاخیرها از جمله راه هایی هستند که با استفاده از آنها می توان کارایی Ram را افزایش داد، این افزایش نیز مانند افزایش FSB و Cpu ها است. در بسیاری از Mother Board ها فرکانس گذرگاه پردازنده (Cpu FSB) و فرکانس حافظه (FSB Ram) توسط یک واحد تولید فرکانس مشترک تعیین می شود و به همین دلیل این دو با هم رابطه ای مستقیم دارند. یکی دیگر از راه های اورکلاک کردن Ram کاهش زمان تاخیرهای موجود در آن است. در حافظه های Ram برای دستیابی به هر بخش از داده ها به چند سیکل clock و یا مدت زمان خاصی نیاز است. اگرچه زمان دسترسی به هر بخش حافظه برای خواندن و نوشتن بسیار کم است اما وقتی حجم داده های مورد نیاز و تعداد دفعات خواندن و نوشتن داده ها را به صورت کلی در نظر بگیرید متوجه تاثیر این زمان بر کارایی کلی سیستم خواهید شد.
● نرم افزارها:
اگر به دنبال راه حل های ساده تری برای Over clock می گردید می توانید به سراغ نرم افزارهای زیادی که برای این کار طراحی شده اند بروید، در این بین بعضی از تولیدکنندگان سخت افزار مانند سازندگان Mother Boardها اقدام به معرفی و عرضه نرم افزارهایی برای Over clock محصولات خود نموده اند که در این بین می توان به نرم افزار Eaytune محصول شرکت Gigabyte اشاره کرد که به همراه Mother Boardهای این شرکت عرضه می شود.