آموزش رجیستری ویندوز 7 و 8
به طور کلی میتوان گفت رجیستری تنظیمات ریشه ای ویندوز است که شما با تغییر در آن میتوانید تغییراتی کلی در سیستم خود ایجاد کنید. برای مثال با تغییر تنظیمات رجیستری میتوانید عملکرد کیبورد را به کلی تغییر دهید.
اما این تغییرات در برخی موارد بسیار خطرناک هستند. پس باید همیشه با احتیاط این تغییرات را اعمال کنید.
در این مطلب توضیحات جامعی پیرامون رجیستری ویندوز 7 و 8 خواهیم داد.
آشنایی با ویرایشگر رجیستری
رجیستری می تواند یک ابزار خطرناک باشد، ولی شما می توانید این خطر را تا حدودی از طریق افزایش سطح آشنایی خود با چیدمان رجیستری و موارد استفاده بیت ها و بخشهای مختلف آن، کاهش دهید. اینکار به شما کمک خواهد نمود تا از نواحی حساس اجتناب کرده و در محلهایی از رجیستری باقی بمانید که گردش در آنها می تواند امن باشد.
Registry Editor شباهت زیادی به Windows Explorer دارد و تا حدودی به همان صورت نیز کار می کند. بخش سمت چپ پنجره Registry Editor به صفحه فولدرها در پنجره Explorer شبیه است، با این تفاوت که شما در اینجا بجای فولدرها، با کلیدها روبرو می شوید. از آنجایی که هیچ اصطلاح بهتری برای این بخش وجود ندارد، ما قسمت سمت چپ پنجره Registry Editor را Keys Pane می نامیم.
Keys pane همانند بخش فولدرها در پنجره Explorer در یک ساختار سلسله مراتبی درختی سازماندهی شده است. 5 کلیدی که وقتی Registry Editor را برای اولین بار اجرا می کنید قابل مشاهده هستند، کلیدهای ویژه ای با نام Handle هستند (به همین دلیل است که نام همه آنها با HKEY آغاز می شود). به مجموع این کلیدها، کلیدهای ریشه (root Keys) رجیستری گفته می شود.
همه این کلیدها حاوی کلیدهای فرعی (subkeys) هستند که می توانید آنها را با کلیک بر روی پیکان سمت چپ هر کلید و یا با انتخاب یک کلید و فشار "+" بر روی بخش عددی صفحه کلیدتان، نمایش دهید. برای بستن یک کلید، بر روی علامت "-" کنار آن کلیک نموده و یا پس از انتخاب کلید مورد نظر، کلید "-" را بر روی بخش عددی صفحه کلیدتان فشار دهید. در اینجا نیز عملکرد کاملا به نحوه هدایت فولدرها در Explorer شباهت دارد.
شما غالبا باید برای دستیابی به کلید مورد نظر خود تا چند سطح در این سلسله مراتب پایین بروید. توجه داشته باشید که نوار وضعیت (Status Bar) چگونه مسیر دقیق دستیابی به کلید جاری را نمایش می دهد و نحوه ترکیب بندی این مسیر نیز کاملا به مسیر یک فولدر در Explorer شباهت دارد.
توجه داشته باشید که برای مشاهده همه کلید بطور مناسب، احتمالا باید اندازه Keys Pane را افزایش دهید. برای اینکار، بر روی نوار جدا کننده دو بخش سمت چپ و راست پنجره کلیک کرده و آن را به سمت راست بکشید. بطور جایگزین می توانید از منوی View گزینه Split را انتخاب نموده و سپس از کلیدهای مکان نما برای تنظیم موقعیت نوار جدا کننده استفاده نمایید. (پس از اتمام کار خود کلید Enter را فشار دهید)
تنظیمات ویرایشگر رجیستری
اگر بخش سمت چپ پنجره Registry Editor با صفحه فولدرها در Explorer قابل مقایسه باشد، صفحه سمت راست این پنجره با صفحه محتویات (Contents) پنجره Explorer قابل مقایسه خواهد بود. در این حالت، بخش سمت راست پنجره Registry Editor تنظیماتی که در هر یک از کلیدها نگهداری می شوند را نمایش می دهد. (به همین دلیل از نام Settings pane برای آن استفاده خواهیم کرد)
Settings Pane به دو ستون تقسیم شده است:
Name : این ستون نام هر تنظیمی که در کلید انتخاب شده جاری قرار دارد را نمایش می دهد.
Type : این ستون، نوع داده های مربوط به هر تنظیم را نشان می دهد.
6 نوع احتمالی از انواع داده ها وجود دارند:
REG_SZ : این یک ارزش رشته (String Value) است.
REG_MULTI_SZ : یک مجموعه از رشته ها
REG_EXPAND_SZ : این یک ارزش رشته بوده و حاوی نام یک متغیر محیطی است که در ارزش آن متغیر گسترش یافته.
REG_DWORD : این یک ارزش Double Word است، یک ارزش هگزا دسیمال 32 بیتی که بصورت 8 رقم بیان شده.
REG_QWORD : این یک ارزش Quadruple Word است، یک ارزش هگزادسیمال 64 بیتی که بصورت 16 رقم نمایش داده می شود.
آشنایی با کلیدهای ریشه رجیستری ویرایش
HKEY_CURRENT_USER : اطلاعات کاربری که اکنون وارد سیستم شده است. (کاربر فعلی)
HKEY_USERS : اطلاعات مربوط به همه کاربرانِ تعریف شده در سیستم.
HKEY_LOCAL_MACHINE : اطلاعات کلی مربوط به سیستم (مشترک بین کاربران)
HKEY_CLASSES_ROOT : اطلاعات انتساب فایلها بر اساس پسوندشان به برنامهها و...
HKEY_CURRENT_CONFIG : اطلاعاتی درباره پروفایل سختافزاری جاری
تهیه بکاپ از رجیستری
Windows 7 چیزی را نگهداری می کند که تحت عنوان System State شناخته می شود. از مواردی که در System State درج شده اند می توان به فایلهای مورد استفاده در طول فرآیند راه اندازی سیستم، فایلهای سیستمی محافظت شده توسط Windows 7 و طبیعتا فایلهای رجیستری اشاره کرد.
ابزار Backup در Windows 7 دارای یک ویژگی است که تحت عنوان System Image Backup شناخته می شود و به شما امکان می دهد تا به آسانی از System State جاری یک کپی پشتیبان تهیه کنید. در نتیجه، این ساده و موثرترین شیوه برای ایجاد یک کپی پشتیبان از رجیستری برای مواقعی است که مشکلی پیش می آید.
روش Export و Import کردن کلیدها
یکی از روشهای تهیه نسخه پشتیبان Export کردن کلیدها به فایلهای Reg میباشد.
برای این کار مراحل زیر را دنبال کنید:
کلیدی را که میخواهید از آن نسخه پشتیبان بگیرید انتخاب کنبد.
از منوی File گزینه Export را انتخاب کنید.
در کادر Save in از پنجره ظاهر شده مسیر ذخیره شدن فایل پشتیبان را مشخص کنید. (این مسیر به صورت پبش فرض پوشه My Document میباشد)
در کادر File Name نام فایل پشتیبان را تایپ نمایید.
در قسمت Save as Type نوع فایل خروجی را انتخاب نمایید.
در فریم Export range دو گزینه مشاهده میکنید که در صورت انتخاب گزینه All از کل رجیستری نسخه پشتیبان تهیه میشود و در صورت انتخاب گزینه Selected Branch فقط از کلیدی که آن را انتخاب کرده اید نسخه پشتیبان گرفته خواهد شد.
در مرحله آخر هم بر روی دکمه Save کلیک نمایید تا عملیات تهیه نسخه پشتیبان از رجیستری کامل شود.
برای Import یا همان وارد کردن نسخه پشتیبان به دو روش میتوانید عمل کنید:
روش اول: بر روی فایل پشتیبان که به روش بالا درست کرده اید دبل کلیک کنید. بعد از ظاهر شدن پیغام و کلیک بر روی Yes اطلاعات موجود در فایل بازیابی میشود. اگر موفق به انجام این کار شد به شما پیغام دیگری مبنی بر اینکه اطلاعات شما به طور کامل به رجیستری اضافه شده است خواهد داد. در این مرحله با کلیک بر روی Ok عملیات Import کردن نسخه پشتیبان به رجیستری به اتمام می رسد. توجه داشته باشید که اگر رجیستری نتواند اطلاعات شما را بازیابی کند به شما پیغام خطا خواهد داد.
روش دوم: از منوی File برنامه ویرایشگر رجیستری گزینه Import را انتخاب نمایید تا پنجره Import Registry File باز شود. سپس در قسمت Files of Type نوع فایل ورودی را انتخاب نمایید و در کادر File Name مسیر و نام فایل پشتیبان را تایپ کنید. و در مرحله آخر روی دکمه Open کلیک کنید.
معرفی و آشنایی کامل با رجیستری
رِجیستری (به انگلیسی: Registry) را میتوان دفترخانه یا محضر ویندوز تصور کرد؛ جایی که تنظیمات نرمافزارها و سختافزارهای سیستم، در آن به ثبت میرسند.
در پنجمین ویراست از کتاب «فرهنگ رایانهای مایکروسافت» دربارهٔ رجیستری چنین آمده است:
یک پایگاه داده متمرکز با ساختارِ سلسله مراتبی که در ویندوزهای x9،CE ،NT و 2000 به کار رفته و از آن برای نگهداری اطلاعات لازم جهت پیکربندی سیستم برای یک یا چند کاربر، برنامههای کاربردی و تجهیزات سختافزاری استفاده میشود.
رجیستری، حاوی اطلاعاتی است که ویندوز در حین عمل، به طور پیوسته و مکرر به آنها رجوع میکند؛ از قبیل [تنظیمات مربوط به] پروندههای هر کاربر، برنامههای کاربردی نصب شده بر روی رایانه، انواع مستنداتی که [هر کاربر] میتواند ایجاد کند، خصلتهای صفحهای پوشهها، آیکونهای برنامهها، سختافزارهای موجود در سیستم، درگاههای مورد استفاده و... .
رجیستری، جایگزینی است برای فایلهای مبتنی بر متن با پسوند INI در ویندوز x.3 و همچنین فایلهای پیکربندی MS-DOS، مثل autoexec.bat و config.sys. در ضمن، دادههای رجیستری در فایلهای دودویی ذخیره میشوند.
نقش و اهمیت رجیستری:
رجیستری، یکی از مهمترین و اصلیترین بخشهای سیستمعامل ویندوز است. این بخش، نقشی کلیدی در پیکربندی و کنترل سیستمعامل ویندوز ایفا کرده و همچون انبارهای است که تنظیمات کلیِ سیستم (اعم از نرمافزاری و سختافزاری) و تنظیمات خاصِ هر کاربر را در خود جای میدهد. نقش این بخش در ویندوز چنان است که تغییر در آن، تاثیرات بنیادینی بر عملکرد کل این سیستمعامل خواهد داشت. به خاطر همین اهمیت و حساسیت، رجیستری از دید و دسترسی کاربران عادی به دور نگاه داشته میشود. اما کاربر خبره میتواند از طریق ابزارهای تعبیه شده در ویندوز - نظیر regedit.exe - مستقیما در محتوای رجیستری، دخل و تصرف کند.
تاریخچه:
در نسخههای 16 بیتی ویندوز (مثل ویندوز x.3) از چندین فایلِ متنی با پسوند INI برای نگهداری تنظیماتِ سیستمعامل و برنامهها استفاده میشد؛ مثلا تنظیمات کلیِ سیستمعامل و تجهیزات سختافزاری در فایل system.ini و تنظیمات برنامههای کاربردی و میزکار در فایل win.ini ذخیره میشدند. با نصب هر برنامهٔ جدید نیز، مدخلی برای آن در فایلهای INI ایجاد میشد. گاهی هم پس از نصب یک برنامه (مثل Excel)، فایلهای INI مخصوصِ آن برنامه ساخته میشد (مثلا Excel.ini).
اما فایلهای INI دارای سه مشکل عمده بودند:
1_ پراکندهشدن تنظیمات سیستم در فایلهای متعدد
2_ محدودیت در حجم هر فایل (حداکثر 64 کیلوبایت)
3_ راحتی ویرایش فایلها با ویرایشگرهای متن (افزایش احتمال بروز اشتباه)
اکنون، در ویندوزهای 32 و 64 بیتی، تمام دادههای موجود در فایلهای پیکربندیِ سیستم، از جمله system.ini، win.ini و control.ini، به همراه اکثر تنظیمات دیگر، در مجموعهای منسجم از فایلهای باینری - تحت نام رجیستری - نگهداری میشوند.
رجیستری در عمل
در حالت کلی، دادههای مندرج در رجیستری، در سه وضعیت یا مرحله خوانده میشوند:
بوتشدن سیستم:
سیستم، فهرست درایورهای لازم جهت بارگذاریِ سختافزارها و نحوهٔ پیکربندی بخشهای زیرسیستمی (مثل مدیر حافظه و مدیر پردازش) را از رجیستری میخواند.
ورود به ویندوز:
برنامهٔ Explorer و سایر اجزای ویندوز، تنظیمات مربوط به هر کاربر را از رجیستری میخوانند، از قبیل: راهنمای درایوهای شبکه و حروفِ مُعرفِ آنها، تصویر کاغذدیواریِ میزکار، محافظِ صفحهنمایش، وضعیت منوها و مکان آیکونها.
آغاز به کار برنامههای کاربردی:
هر برنامه، تنظیمات کلیِ سیستم (مثل فهرست اجزای نصب شدهٔ اختیاری و دادههای پروانهٔ بهرهبرداری از برنامه) و تنظیمات مخصوصِ کاربر فعلی (مثل مکان منوها، نوار ابزار، و فهرست مستنداتی که اخیرا مورد دسترسی قرار گرفتهاند) را از رجیستری میخواند.
البته رجیستری ممکن است در وضعیتهای دیگری هم خوانده شود، مثل زمانی که تغییراتی در یکی از مقادیر یا کلیدهای رجیستری لازم باشد (در ادامه این مقاله، دربارهٔ اصطلاحات کلید و مقدار توضیح داده خواهد شد). برخی از برنامهها هم، مرتبا محتوای رجیستری را بررسی میکنند تا در صورت بروز تغییر در آن، سریعا پیکربندیهای خود را روزآمد و بهنگام کنند. اما به طور کلی، در یک سیستم که در حالت عاطل (Idle) قرار دارد، فعالیتی در رجیستری به چشم نمیخورد.
معمولا محتوای رجیستری در موارد زیر تغییر میکند:
نصب نرم افزار:
برنامههایی که بنام Setup مشهور بوده و وظیفهٔ آنها نصب نرمافزارهای جدید بر روی رایانه است، تنظیمات پیشفرضِ هر برنامه را در خلال عملیات نصبِ آن، در رجیستری ثبت میکنند.
نصب درایور:
در حین نصب درایورِ یک دستگاه، بخشِ موسوم به Plug & Play، تنظیمات مربوط به دستگاه را در رجیستری ثبت میکند. این تنظیمات، نحوهٔ آغاز به کار و عملکرد دستگاه را برای «مدیر I/O» مشخص خواهند کرد.
با تغییرات کاربر:
هنگامی که کاربر، تنظیمات مربوط به یک برنامه یا کلِ سیستم را از طریق «کنترل پانل» تغییر میدهد، تنظیمات جدید در رجیستری به ثبت میرسند.
یکی دیگر از راههای تغییر در رجیستری، ویرایش دستی آن از طریق برنامهٔ Registry Editor است. این برنامه، یکی از ابزارهای سیستمی تعبیهشده در خودِ ویندوز است که امکان ویرایش مستقیمِ رجیستری را برای مدیر سیستم (System Administrator) فراهم میکند. البته باید توجه داشت که عملکرد این ویرایشگر با ویرایشگرهای متن متفاوت است و مثلا امکان انجام عمل واگرد (Undo) در آن وجود ندارد. به همین دلیل، در به کارگیری و استفاده از آن باید محتاط بود، چرا که هرگونه دستکاریِ ناشیانه در رجیستری، میتواند به مختل شدن عملکرد کل سیستم بیانجامد. از این رو، همیشه توصیه میشود که پیش از شروع عملِ ویرایش، یک کپی پشتیبان از رجیستری تهیه شود.
ساختار رجیستری:
ساختار رجیستری، شباهت زیادی به ساختارِ منطقیِ یک دیسک دارد؛ رجیستری، شامل چندین کلید (Key) است که مفهوم آنها مشابه دایرکتوری در دیسک بوده و هر کلید هم، شامل چندین مقدار (Value) است که مثل فایلهایی درون دایرکتوریها قرار دارند. مقادیر که در واقع خانههایی برای نگهداری دادهها هستند، از سه مؤلفه تشکیل میشوند: نام، نوع و داده.
هر کلید میتواند شامل تعدادی کلید دیگر هم باشد که در این صورت به آنها زیر-کلید (Sub-key) گفته میشود. زیر-کلیدها هم به نوبهٔ خود میتوانند شامل زیر-کلیدهای دیگری باشد. کلیدهایی که در بالاترین سطح قرار دارند، ریشه (Root) خوانده میشوند. بنابراین، بجز ریشهها، تمام کلیدهای دیگر را میتوان زیر-کلید به حساب آورد.
هر زیر-کلید دارای یک مقدار بنام (Default) است که به صورت پیشفرض، دادهای درون آن قرار ندارد (value not set).
ساختار سلسله مراتبی رجیستری، شباهت فراوانی به ساختار «درخت» دارد. در ادبیات علم رایانه، منظور از درخت، نوعی ساختار دادهٔ پویا (دینامیک) است که شرح و وصف آن در مبحث «ساختمان دادهها» ذکر میشود. در اینجا به ذکر همین نکته بسنده میکنیم که رجیستری شامل چندین درخت است که گرههای آنها حاوی کلید و برگهای آنها حامل مقدار هستند.
گفتنی است ساختار اولیهٔ رجیستری که به صورت یک پیشالگو (Prototype) تدوین شده و شامل یک سِری تنظیمات اولیه و پیشفرض است، همراه با خودِ ویندوز و در خلالِ عملیاتِ نصبِ سیستمعامل، بر روی دیسکسخت کپی میشود.
کلیدهای ریشه:
در رجیستری، به صورت از پیش تعریف شده، پنج کلید ریشه وجود دارد. نام کلیدهای ریشه با کلمهٔ HKEY شروع میشود که خلاصهٔ عبارت «Handle to a KEY» است. هر ریشه، یک مجموعهٔ تودرتو (Nested) از کلیدها را در خود جای میدهد. ضمنا تعداد ریشهها، ثابت است؛ بدین معنا که نه میتوان ریشهٔ جدیدی ایجاد کرد و نه ریشهٔ موجودی را حذف کرد.
فهرست کلیدهای ریشه در رجیستری و محتوای آنها:
HKEY_CURRENT_USER: اطلاعات کاربری که اکنون وارد سیستم شده است (کاربر فعلی)
HKEY_USERS: اطلاعات مربوط به همهٔ کاربرانِ تعریف شده در سیستم
HKEY_LOCAL_MACHINE: اطلاعات کلی مربوط به سیستم (مشترک بین کاربران)
HKEY_CLASSES_ROOT: اطلاعات انتساب فایلها بر اساس پسوندشان به برنامهها و...
HKEY_CURRENT_CONFIG: اطلاعاتی دربارهٔ پروفایل سختافزاری جاری