سرطان روده بزرگ (کولون، رکتوم، کولورکتال): علائم و درمان

سرطان روده بزرگ زمانی روی می‌دهد که سلولهای غیر عادی در دیواره روده بزرگ (که مشتمل است بر کولون، رکتوم و مخرج) بصورت کنترل نشده رشد می‌کنند. تصور می‌شود بیشتر سرطانهای روده بزرگ از رشد توده‌های خوش خیم در کولون حلقوی (بخشی از روده بزرگ درست بالای رکتوم یا در امتداد دیواره روده بزرگ) ناشی می‌شوند. این توده‌های خوش خیم، آدنوماس یا پولیپ نامیده می‌شوند و با آزمایشات پزشکی به راحتی قابل شناسایی‌اند. همه انواع پولیپها به توده‌های سرطانی تبدیل نمی‌شوند. اگر یک پولیپ سرطانی شود می‌تواند سبب گسترش سرطان به بخشی یا تمام لایه‌های بافت کولون و رکتوم در مدت چندین سال شود. شدت بیماری بستگی به تعداد لایه‌هایی دارد که تحت نفوذ سرطان قرار گرفته‌اند.

سرطان روده بزرگ می‌تواند سبب باریک و بسته شدن روده بزرگ یا خونریزی شود. در موارد شدیدتر سرطان می‌تواند به مناطقی فراتر از روده بزرگ و سایر اورگانیزمهای بدن گسترش یابد.

اگر شما با علائم سرطان کولون مانند وجود خون در مدفوع مواجه شدید یا تغییری در عادتهای همیشگی روده‌تان مشاهده کردید به یک متخصص گوارش دکتر رضا دوست مراجعه نمایید. با پزشکتان در مورد زمان شروع مشاهده این تغییرات صحبت کنید. عموما پیشنهاد می‌شود در سن 50 سالگی، بررسی وجود یا عدم وجود این علائم شروع ‌شود. اگر عوامل خطر مانند وجود سابقه این بیماری در اطرافیان داشته باشید، پزشک شما ممکن است به شما پیشنهاد بررسی بیشتر یا زود هنگام را، بدهد.

متخصص گوارش می تواند در زمینه مشکلات گوارش، کولونوسکوپی روده، کبد، مجاری صفراوی، تشخیص با آندوسکوپی معده و یا حتی درمان بیماری رایج زخم معده به شما کمک کند.

درمان بستگی به اندازه تومور، عمق نفوذ سرطان در لایه‌های کولون یا رکتوم و وضعیت گسترش آن در سایر اورگانیزمهای بدن مانند کبد یا غدد لنفاوی دارد. اگر سرطان به پولیپها محدود شده باشد، با انجام یک عمل جراحی که به آن کولونوسکوپی گفته می‌شود و برداشتن پولیپ می‌توان بیماری را کنترل کرد.

دلایل بروز بیماری
در اغلب موارد، به وضوح روشن نیست که که عواملی سبب بروز سراطان کولون می‌شود. پزشکان می‌دانند که سرطان کولون زمانی روی می‌دهد که اشکلاتی در DNA سلولهای سالم کولون گسترش می‌یابد.

عوامل ایجاد خطر
عواملی که سبب افزایش خطر بروز سرطان کولون می‌شوند عبارتند از:
• بالا رفتن سن. تعداد زیادی از موارد تشخیص این بیماری در سنین بالای 50 سال روی داده است.
• وجود سابقه سرطان کالرکتال یا پولیپهای سرطانی در فرد. اگر فرد سابقه سرطان کولون یا پولیپ سرطانی داشته باشد، خطر بروز این سرطان در آینده برای او بسیار زیاد است.
• وجود ورم روده‌ای. ورم روده‌ای در کولون بصورت مزمن مانند کولیت اولستراتیو و بیماری کرون، می‌تواند خطر سرطان کولون را افزایش دهد.
• سندرم‌های ارثی که خطر ابتلا به سراطان کولون را افزایش می‌دهند. سندرمهای ژنتیکی که در میان افراد فامیل گسترش می‌یابند می‌توانند خطر ابتلا به سرطان کولون را افزایش دهند. این سندرم‌ها عبارتند از پولیپهای سرطانی فامیلی و سرطان کالرکتال غیرپولیپی ارثی که به نام سندرم لینچ نیز معروف است.
• وجود سابقه سرطان کولون در افراد فامیل
• رژیم غذایی پر چربی و کم فیبر
• سبک زندگی کم تحرک. اگر فردی فعالیت کم در زندگی داشته باشد احتمال ابتلا به سرطان کولون در او زیاد است. انجام فعالیت‌ به اندازه کافی خطر ابتلا به سرطان کولون را کاهش می‌دهد.
• انواع دیابت
• چاقی
• مصرف سیگار
• پرتو درمانی برای سرطان. استفاده از پرتو برای درمان سرطانهای شکم سبب افزایش خطر سرطان کولون می‌شود.

علائم
افرادی که به سرطان کالرکتال مبتلا هستند ممکن است نشانه‌ها یا علائم زیرا تجربه کرده باشند. همچنین ممکن است این علائم مربوط به سایر مشکلات دستگاه گوارش باشد و ربطی به سرطان نداشته باشد، بخصوص در موارد ناراحتی معده، نفخ و سندرم روده تحریک پذیر.
• اسهال، یبوست یا احساس عدم تخلیه کامل روده بزرگ
• وجود خون تیره یا قرمز روشن در مدفوع
• وجود مدفوع نازکتر و ظریفتر از حالت عادی
• احساس ناراحتی معده مانند درد ناشی از گاز معده، نفخ، پری معده و گرفتگی عضلات معده
• کاهش وزن بی دلیل
• خستگی و ضعف دائم
• کم خونی بی دلیل که مربوط به کاهش تعداد گولبولهای قرمز خون است.

تشخیص
اگر نشانه‌ها و علائم مشخص کردند که بیمار ممکن است سرطان کولون داشته باشد، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش را برای بررسی بیشتر مشکل پیشنهاد دهد. این آزمایشات شامل استفاده از آندوسکوپ برای بررسی درون کولون می‌شود. در روش تشخیص کولونوسکوپی از یک لوله باریک، بلند و انعطافپذیر که به یک دوربین متصل است برای مشاهده درون کولون و رکتوم استفاده می‌شود. در این روش اگر هر نوع منطقه مشکوک مشاهده شود، پزشک می‌تواند با عبور دادن تجهیزات جراحی از درون لوله، از منطقه مشکوک نمونه برداری کرده و آن را مورد آزمایش قرار دهد.

ممکن است آزمایشات متعددی برای مقایسه انجام شود. برخی از آزمایشات رایج عبارتند از:
• آزمایش خون برای بررسی کم خونی
• تصویربرداری از روده بزرگ
• نمونه برداری


روشهای درمان:

جراحی

جراحی‌های مختلفی برای درمان سرطان روده وجود دارد. انتخاب بهترین روش برای بیمار بستگی دارد به:
• محلی سرطان در آن ایجاد شده
• نوع و اندازه سرطان
• آیا سرطان به سایر نقاط بدن نیز گسترش یافته یا نه

اگر سرطان در مراحل اولیه باشد، جراح ممکن است فقط بخشهای مبتلا در طول روده را تا حد سلولهای سالم بردارد. به این عمل برداشت محلی می‌گویند.
اگر سرطان بزرگتر شده بود، جراح بخشی از روده را که مبتلا است بطور کامل بر می‌دارد و دو انتهای روده را به هم پیوند می‌زند. به این عمل کولکتومی می‌گویند. همچنین اگر سرطان به غدد لنفاوی نزدیک روده منتشر شده باشد جراح آنها را نیز بر می‌دارد.
برای اینکه روده برای باز گشت سلامتی فرصت پیدا کند، جراح ممکن است یک شکاف موقتی در روده ایجاد کند و از طریق آن مواد زائد را به درون یک کیسه مخصوص که به این شکاف متصل است، منتقل کند. این شکاف stoma نامیده می‌شود. پس از چند ماه بیمار برای ترمیم stoma دوباره مورد جراحی قرار می‌گیرد. اگر آن بخش از روده که برداشته می‌شود خیلی زیاد باشد ممکن است جراح مجبور شود که stoma را بصورت دائم ایجاد کند. ولی اغلب بیماران به stoma دائم نیاز ندارند.

شیمی درمانی

در این روش از داروها برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. معمولا اگر سرطان به غدد لنفاوی منتشر شده بود، بعد از انجام جراحی از شیمی درمانی برای سرطان کولون استفاده می‌شود. در این روش، شیمی درمانی ممکن است به جلوگیری از بازگشت سرطان کمک کند. در برخی موارد شیمی درمانی قبل از جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا گسترش سرطان کاهش یابد و سپس جراحی انجام شود. شیمی درمانی همچنین می‌تواند برای کاهش علائم سرطان کولونی که به سایر نواحی بدن گسترش یافته، مورد استفاده قرار گیرد.

پرتو درمانی

پرتو درمانی از یک منبع انرژی پر قدرت مانند اشعه ایکس برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌کند و در موارد زیر کاربرد دارد:
• سلولهای سرطانی که بعد از جراحی باقی مانده‌
• کوچک کردن تومورهای سرطانی بزرگ قبل از انجام جراحی تا برداشتن آنها هنگام جراحی آسانتر شود
• کاهش علائم سرطان کولون یا رکتوم

پرتو درمانی به ندرت در مراحل اولیه سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد اما یک روش رایج برای درمان سرطان رکتوم است خصوصا اگر سرطان در دیواره روده نفوذ کرده باشد یا به سمت غدد لنفاوی نزدیک روده گسترش یافته باشد.


پیشگیری
موارد زیر ممکن است سبب کاهش خطر ابتلا به سرطان کولرکتال شوند:
• آسپرین و سایر ضد التهابهای غیر استروئیدی (NSAIDs) . برخی مطالعات پیشنهاد می‌دهند که آسپرین و دیگر NSAIDs ها ممکن است سبب کاهش پیشرفت پولیپها در افرادی که سابقه سرطان کولو رکتال یا پولیپ سرطانی دارند، شود. باید توجه داشت که مصرف عادی NSAIDs ها سبب بروز عوارض جانبی زیادی مانند خونریزی معده و ایجاد لخته خون و در نتیجه سکته مغزی یا حمله قلبی، می‌شود. مصرف آسپرین و NSAIDs ها نباید سبب غفلت از تحت نظر گرفتن و بررسی وجود یا عدم وجود سرطان کولورکتال شود. بهتر است در مورد خطر ابتلا و مصرف آسپرین با پزشک مشورت شود.
• رژیم غذایی و مکملها. یک رژیم غذایی غنی از میوه‌ها و سبزیجات و مصرف کم گوشت قرمز ممکن است به کاهش خطر سرطان کولورکتال کمک کند. برخی مطالعات نشان داده که افرادی که از مکمل‌های کلسییم و ویتامین D استفاده کرده‌اند کمتر در معرض خطر سرطان کولورکتال قرار دارند.