پروتز و ترمیم انگشتان قطع شده دست
قطع عضو در قسمت انگشتان و دست میتواند منجر به محدودیتهای حرکتی، حسی و فعالیتهای مربوط به حرکات دست شود. از دست دادن طول و حجم نه تنها عملکرد متقابل و پارامترهای چنگزنی دست را محدودمیکند بلکه بازخورد حسی از اندام حسی و لمسی به نام دست را کاهشمیدهد. قطع انگشتان و قسمتهایی از دست به طرز ترسناکی اثرات مختلفی که دست در زندگی روزمره دارد را نشانمیدهد. قطع انگشتان دست و قطع جزئی دست، جبران خسارات وارده شده دست نشانگر اهمیت بالای اندام عملکردی، حسگر و ضروریی به نام دست در زندگی انسان است. در این راستا مرکز تخصصی پروتزهای زیبایی ظفر درعرصه پروتز های انگشت دست و ارتز از پیشگامان بوده و خدمات فنی و درمانی در روند بهبودی ارائه می دهد.
گزینه های پروتز در حال حاضر محدود به عملکردهای متقابل و ترمیمهای زیبایی شناختی سیلیکون میباشد که شامل انواع مختلفی از روشهای وابسته یه نیروی بدن است و شامل طیف وسیعی از انواع قطعشدگیها و همچنین سیستمهای تمام دیجیتالی با اعمال نیروی بیرونی میباشد. بدیهی است که هیچ رودیکرد درمانی به تنهایی بهتر از سایر رویکردها نیست اما رویکرد کلینیکی صحیح مختص بیمار است و غالبا ممکناست که شامل استفاده از یک و یا چند دستگاه باشد.
نصب پروتز پس از قطع کل انگشتان و یا دست نیازمند مراجعه به یک پروتزیست مجرب در زمینه پروتز دست میباشد. ابعاد زیباییشناختی به همراه مستلزمات عملکردی بایستی بخوبی ارزیابی و بکارگرفته شود. اهمیت حرکات عملکردی خلاقانه و اجزای الکترونیکی کمتر از اجرای مینیمالیست، بستر طراحی شده متناسب با نیاز فرد برای سازگاری با قسمتهای باقیمانده دست نیست. متخصصین کلینیک ارتوپدی فنی ظفر تمام تلاششان را میکنند تا روند نصب به همراه تمامی پارامترهای کیفی مربوط به کسب اطمینان برای مناسببودن و مدرنبودن پروتز انگشت دست را با نهایت دقت انجامدهند. استفاده از پروتز انگشت قطع شده در زندگی روزمره برای افراد بسیار مفید است.
زیبایی و عملکرد پروتزهای انگشت و دست
یک پروتزیست دست و انگشت که بطور روزمره با انگشتان و دستهای قطعشده سروکار دارد بخوبی نیازهای افراد پس از قطع انگشت و یا قطع جزئی دستان را میداند. اهمیت و تاکید زیاد بر روی جنبههای عملکردی و زیبایی نه تنها میتواند در افراد مختلف، متفاوت باشد بلکه تا حد زیادی به موقعیت کلینیکی و وسعت محدودیت جسمانی و عملکردی فرد نیز بستگیدارد. افراد که دچار قطعشدگی انگشتان و دست شدهاند به ویژه در مراحل پس از جراحی نبود قسمتهایی از دستانشان را بسیار استرسزا میبینند و از نقص قابلشهود رنجمیبرند. قطع قسمتهایی از دست برخلاف قطع اندامهایی پایینی همچون پا غیرقابل پنهان است زیرا در صورت وجود نقص عضو در پاها میتوانید به کمک استفاده از پاپوشهای مناسب این نقص و کبود را پنهانکنید اما در مورد دستان قضیه فرقمیکند. با فرارسیدن تابستان نمیتوانید برای پنهانکردن قطعشدگی انگشتان دست از دستکش استفادهکنید چرا که همه افراد متوجه بودار بودن قضیه میشوند. همچنین مشهودبودن دائمی قطع عضو به ویژه در افرادی که دائما در بین افراد جامعه هستند نیز منجر به رنج و عذاب میگردد.
هر چند که امروزه با پیشرفتهای فنی در زمینه ساخت پروتز ترمیم زیبایی عضو قطع شده در سطح بالایی صورت میگیرد اما معمولا هرگز نمیتوان که عملکرد از دست رفته را بطور کامل به فرد بازگرداند. باتوجه به نوع پروتز و نیازهای بیمار در زندگی روزمره انواع مختلفی از پروتزهای مناسب وجود دارد. اکثر افرادی که از پروتز سیلیکونی استفادهمیکنند توقعهای بجا و قابل درکی دارند و آن هم این است که همگی آنها به دنبال حداکثر عملکرد به همراه داشتن ظاهری نزدیک به واقعیت هستند بطوری که ترمیم و بازسازی عضو قطعشده تابلو و زیاد مشهود نباشد. از همین رو بایستی هر دو نیاز در فهرست فنی پروتزیست پوششداده شود. در واقع این دو نیاز بر روی طراحی پروتز به شیوههای مختلفی تاثیرمیگذارند. همچنین نباید فراموشکرد که پروتزهای دست و انگشت بایستی در برابر فشارهای شدید مقاومبوده و در برابر پارگی و پوسیدگی بر اثر استفادهی روزمره استحکام لازم را داشته باشند.
پروتزهای زیبایی کاربردهای بسیاری دارند و در بسیاری از قطع عضوها میتوان از پروتز استفاده کرد. مانند: پروتز گوش، پروتز بینی، پروتز زانو و...
اقدامات قبل از پوشیدن پروتز انگشت قطعشده
جهت پیشگیری از آسیبهای حرکات باقیمانده و استحکام عضلات پس از جراحی و اطمینان از طیکردن روند توانبخشی بهینه بایستی برنامه درمانی اولیه عملکردی پس از جراحی توسط یک درمانگر ماهر دست بلافاصله پس از قطع و برداشتن بخیهها اجرا شود. ارکان اصلی این برنامه درمانی بایستی همواره با پزشک متخصص هماهنگشود و ممکناست که باتوجه به وضعیت قطع عضو شامل موارد زیر باشد:
• درمان اسکار، پیشگیری از کلوئیدها و مراقبت از اسکار یا جای زخم (ماساژ)
• درمان ورم و شروع کامپرشن تراپی جهت تحکیم وضعیت اندام باقی مانده
• تحرک عملکردهای مفصل باقیمانده در انگشتان و دست
• حساسیتزدایی از قسمت دچار قطع عضو شده (حساسیت نسبت به فشار، لمسکردن و حرارت؛ سفتشدن)
• درمان درد (درد ناشی از تغذیه تروفیک، درد نوروم، درد اندام فانتوم)
انواع پروتز انگشت قطعشده
ترمیم سیلیکونی
یکی از گزینههای درمانی که کماکان از لحاظ کاربرد در مدیریت برخی از نواقص موجود در دست و انگشت بهترین گزینهی موجود است همان استفاده از ترمیم سیلیکونی یا پروتز سیلیکونی است. تمرکز اصلی بازسازی سیلیکونی در مقایسه با ساختارهای قدرتمند مربوط به پستهای مخالف بجای کارآیی و عملکرد استوار بیشتر بر روی جنبه زیباییشناسی است. رنگ سیلیکون از نظر مطابقت با پوست اندام باقیمانده بطوری ذاتی یکی از چالشهایی است که بایستی در این زمینه مفصل با سازندگان سیلیکون بحث و گفتگو شود. انتظارات بیماران از هم رنگ بودن سیلیکون با پوست خود بایستی از همان ابتدا مدیریتشود. هر چند ممکناست که رنگ سیلیکون نزدیک به رنگ طبیعی پوست باشد اما به ندرت پیشمیآید که با رنگ پوست دقیقا یکسان باشد زیرا رنگدانههای پوست از لحاظ فیزیولوژیک در تمام طول روز و سال و بر طبق متغییراتی متغییر است. گسترهی ترمیم سیلیکونی میتواند از نوک انگشتان، طراحیشده برای جایگزینی نقصهای موجود در مفصل اینترفالانژیال دیستال و یا نزدیکی آن، تا ترمیمهای بزرگتر به سبک دستکش که از ابتدای مفصل مچ دست شروعشده و به انگشتان باقیمانده جهت حفظ زیبایی و عملکرد امکان رهاییمیدهد را دربرگیرد. سازگاری سیلیکون با طبیعت یکی دیگر از مزایای زیرسازی برای جنبههای حساس ديستال بقایای انگشتان دست و دست است.
پروتز انگشت تقابل/ ثابت
یکی از گزینههای درمانی بادوامی که باید در مواردی که ساخت ساده و عملکرد قوی مورد نظر است همواره موجود است نصبهای متقابل و ثابت است. در حالی که میتوان به کمک این برنامهها به ظاهر آناتومیک نسبتا خوبی دست یافت اما تمرکز اصلی آنها بر عملکرد و کارآیی پروتز است. با توجه به طیف گستردهای از قطع عضوهایی که در این سطح دیستال اتفاقمیافتد تنوعات زیادی در مفهوم نصب وجود دارد. همگی این مفهومها بر اساس فرضیه استفاده از بخشی از دست یا انگشت باقیمانده در برابر مقابل یک عنصر مصنوعی ثابت جهت تقلید از عمل چنگزنی یا ایجاد یک سطح مخالف پایدار هستند.
در یک رویکرد مرتبط که اخیرا ابداع شده است و در بازار موجود است گزینه انگشت شست است که میتوان آن را به کمک فلکسیون، وسعت و چرخش کاربر در محل مورد نظر قرار داد تا با نیازهای مختلف چنگزنی و برداشتن اشیاء سازگاری داشته باشد.
پروتز بیومکانیکی انگشت
در مواردی که قطع انگشت در مفصل اینترفالانژیال دیستال و یا نزدیکی آن اتفاقمیافتد پروتز بیومکانیکی انگشت دست مبتنی بر نیروی بدن است که این امکان را به کاربر میدهد تا انعطافپذیری و دامنه تحرک را در مفصل اینترفالانژیال دیستال از طریق حرکات خودش در مفصل بین فالانژیک پروگزیمال تنظیمکند. سیستم پیوند ارتباط فیزیولوژیکی حرکت فلکسیون با فلکسیون پروتز را برقرار میسازد. به همین شکل، دامنه اینترفالانژیال دیستال پروتزی شکلگرفته و از طریق بسط مفصل بین فالانژیک پروگزیمال فیزیولوژیکی کنترلمیشود. بنابراین، در مقایسه با نصبهای متقابل ثابت و ترمیمهای سیلیکونی، کاربر توانایی کنترل حرکت و موقعیت پروتز را بطور کامل دارد. علاوه بر این، قاب ساخت پروتز بیومکانیکی انگشت نقش محافظ در اطراف بقایا انگشت را دارد که غالبا از انگشت حساس در برابر تاثیرات و فشارهای محیطی محافظتمیکند.
پروتز انگشت M بصورت جزئی
این پروتز برای انگشت قطعشده در قسمت مفصل بین فالانژیک پروگزیمال و یا نزدیکی آن ابداع شده است. انگشت M در قطعشدگیهای جزئی امکان کنترل حرکات مفصل بین فالانژیک پروگزیمال از طریق پروتزی مبتنی بر نیروی بدن را فراهممیسازد. در این پروتز نیز همچون پروتز بیومکانیکی انگشت، انعطافپذیری پروتز به حرکت همراه با بخش بعدی مفصل پروگزیمال میشود زیرا فلکسیون آناتومیک در مفصل متاکاروفالانگه باعث ایجاد فلکسیون یا انعطافپذیری پروتز در مفصل بین فالانژیک پروگزیمال میشود. این کار از طریق یک سیستم اتصال انعطافپذیری انجاممیگیرد که در آن یک کابل طیفی از پایه پروتز M شکل انگشتان در روبروی پشت فالنکس پروگزیمال رد میشود و مجاورت با مفصل متاکاروفالانگه متصلمیشود.
تنش کابل اسپکترا یا طیفی تعیینکننده پاسخدهی سیستم است و یا چگونگی حرکت مفصل بین فالانژیک پروگزیمال به همراه فلکسیون مفصل متاکاروفالانگه اتفاقمیافتد را مشخصمیکند. به دلیل ماهیت انعطاف پذیر از سیستم ارتباط مبتنی بر کابل، پسوند مفصل مفصل بین فالانژیک پروگزیمال به طور مستقیم با پسوند مفصل متاکاروفالانگه همراه نیست اما به وسیلهی فنرهای داخلی موجود در انگشتهای جزئی M هدایت میشود و در غیاب کشش کابل پشتی رخمیدهد.
قطعات انگشت مصنوعی در سه سایز مختلف وجود دارد و به سوکتهای مخصوص هر فرد متصلمیشوند که غالبا به دلیل مزایای سیلیکون به ویژه قابلیت زیرسازی و محافظت از قسمتهای باقیمانده انگشت به همراه اطمینان از تناسب بهینه از جنس سیلیکون ساختهمیشوند.
به بهترین شکل ممکن میتوان از طریق غلاف سیلیکون که بر روی پشت دست قرارمیگیرد اما به دور مچ دست میپیچد به اتصال دیستال کابل دست یافت. این یک نقطه اتصال ایمن و راحت است و حرکات قسمتهای باقیمانده دست و مچ را محدود نمیکند.
انگشت M
یکی از گزینههای پروتزی که رابطه تنگاتنگی با راهحلهای دست جزئی بصورت انگشت M است و جهت مدیریت نبود انگشتان در سطح مفصل متاکاروفالانگه یا نزدیکی آن طراحی شده است. در سیستم انگشت M بصورت کامل در هر دو مفصل متاکاروفالانگه و بین فالانژیک پروگزیمال امکان گردش پروتزی وجود دارد. در این نوع پروتزها نیز همچون سیستم انگشت M جزئی، فلکسیون در این مفاصل از طریق تنش ناشی از کابل اسپکترا ایجادمیشود که در آن بسط کابل به کمک فنرهای داخلی به وجود میآید. در سیستم انگشت M، گردش کابل از طریق فلکس مچ دست ایجادمیشود زیرا کابل از پایه انگشت M شروع شده و در امتداد پشت دست ادامه دارد تا به نزدیکی مفصل مچ دست برسد. پاسخدهی سیستم از طریق کشش کابل تعیینمیشود و در طول فرآیند اتصال دوباره تمیزمیشود.
در این نوع پروتز نیز همچون پروتزهای انگشت M جزئی، حایل بین بقایای دست معمولا به شکل یک سوکت مخصوص نیازهای بیمار طراحیمیشود تا محدودیتهای حرکتی را به حداقل برساند و لایهای برای بخش دیستال بقایای دست باشد. یک قاب لمینیت به طور کلی به عنوان نقطه اتصال برای خود انگشت M نقش ایفامیکند که در پنج سایز مختلف موجود است.
سایبورگ بیست
از این نوع پروتز به عنوان دست "چسبیده به هم" یاد میشود که به "حرکت و قدرت مچ برای عملکرد مناسب" نیاز دارد. افراد علاقمندی که به چاپگرهای سه بعدی دسترسی دارند میتوانند آن را چاپ و جمعآوریکنند. در مقایسه با رویکردهای که دارای سوکت سفارشی تهیهشده و اندازههای موجود انگشتان دست که قبلا راجع به آنها بحثکردیم، سابورگ بیست از طریق اندازه گیری مشخصات قطعات جداگانه قبل از چاپ متناسب با نیازهای واقعی فرد طراحی میشود. این کار را میتوان بر مبنای سن کودک یا سنجشهای آناتومیک فرد انجامداد. قطعات جداگانه بر اساس دستورالعملهای قابل دسترسی چاپ و مونتاژ میشوند. شیوهی کنترل این رویکرد همانند سیستم انگشت M و به کمک نیروی بدن صورتمیگیرد که در آن فلسکیون مچ دست باعث میشود گردش یک سیستم کابلی میشود که تا نزدیکی مچدست امتداد دارد و به قسمتهای پشت دست نیز کشیدهمیشود و از آنجا وارد پایه تک تک انگشتان مصنوعی میشود.
پروتز دست از مدل رپتور
دست رپتور با "سهولت چاپ و مونتاژ در ذهن طراحی شده است." ویژگیهای منحصر به فرد این دست شامل پینهای مونتاژ چاپی ۳ بعدی، برطرفکردن نیاز به پیچهای قدیمی و سیستم کشش کابلی مدولار است. این سیستم بیشتر به عنوان محصول "بهترین و گستردهترین ایدهي آزمایش شده از یک سال نوآوری مبتنی بر جمعیت" توصیف شده است. دست مصنوعی رپتور همچون پروتز دست از مدل سایبورگ بیست بر معیار اندازه بر اساس اندازه گیری آناتومیک قبل از چاپ و پس از آن به کمک قطعات چاپی مونتاژ و جمعآوریمیشود و لوازم جانبی همچون فوم کابل و قطعات سخت افزاری آن به راحتی در دسترس است. البته ناگفته نماند که پرداختن به پروتزهای سایبورگ بیست و دست مصنوعی رپتور در این مقاله نباید به عنوان تأیید این طرحها در میان پروتزهای معتبر تفسیرشود. این طرحها در حین جذابیتی که دارند اما بسیاری از آنها نگرانیهایی را در رابطه با مسئولیت و مطابقت با استانداردهای اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) دارند.
از آنجایی که این دستگاهها بر روی ساختار و عملکرد بدن انسان تاثیر میگذارند لذا در نهایت بایستی بعنوان دستگاههای پزشکی تحت نظارت و آییننامههای FDA قرارگیرند. ماهيت غيرمتعارف، ناهمگن و ناسازگاری طرحها، چاپ، مونتاژ و ارائه آنها نگرانیهای آشكار در رابطه با كنترل كيفيت و ثبات را به همراه دارد. تا زمانی که ایمنی و کارایی آنها به درستی بررسی و تضمین شده باشد، ارائه چنین سیستمهایی عواقب مسئولیتی را برای ارائهدهندگان پروتز به همراه دارد. با این حال، مفاهیم طراحی در این دستگاههای ۳ بعدی چاپشده و همکاری با طراحان آنها احتمالا بر روی راه حلهای پروتزهای دست جزئی در آینده تاثیر خواهد گذاشت.
پروتز انگشت وینسنت و انگشت I
با عبور از سیستمهای مبتنی بر نیروی بدن که قبلا در مورد آنها به اندازه کافی توضیح دادیم به سیستمهایی میرسیم که مبتنی بر نیروهی خارجی هستند و در قالب سیستمهای لمسی بیونیک "سیستم انگشت من و سیستمهای وینسنت" انگشت وینسنت ارائهمیشوند. در حالی که دست مصنوعی مبتنی بر نیروی بیرونی چندین دهه است که در بازار موجود هستند اما سیستمهای انگشت مبتنی بر نیروی خارجی به دلیل محدودیتهای مکانی ذاتی که دارند دچار چالش شدهاند. در سیستمهای فعلی باتری و اجزای اضافی در قسمت ساعد فرد تعبیهشدهاند تا حجم وسیع سیستم عامل قرارگرفته بر روی دست کاهش یابد. مزایای استفاده از سیستمهای مبتنی بر نیروی بیرونی سازگاری با آنچه که در مدیریت سیستمهای پروتزی پروگزیمال اندامهای فوقانی مشاهده می شود، است. برای مثال، بیماران در حین هزینه فیزیولوژیکی کمتر از قدرت چنگزنی بیشتری در قسمت مفاصل مجاور برخوردار خواهند بود.
از جمله استراتژیهای شایع برای کنترل پروتزها میتوان به مایوالکترودها اشارهکرد که معمولا بر روی هیپوتنار (برجستگی کوچک کف دست) و ماهیچههای میان پایی پشت استخوانی یا رزیستورهای حسگر نیروی قرار گرفتهاند که در مجاورت یک انگشت باقیمانده متحرک هستند. طول پروتز انگشت در پایهها به طور موثری دواطلبی برای چنین سیستمهایی را برای افراد دارای قطع عضو در مفاصل متاکاروفالانگه و یا نزدیکی آنها را محدودمیکند.