بلوک عصبی برای درمان کمردرد، دیسک کمر، دردهای مزمن و درد نوروپاتی

بلوک یا انسداد عصبی روشی به منظور ایجاد بیهوشی و بی حسی – عدم احساس به منظور پیشگیری و یا کنترل درد – به شمار می‌رود. بلوک عصبی می‌تواند با استفاده از جراحی و یا بدون جراحی اجرا شود. بلوک عصبی بدون جراحی شامل تزریق دارو در اطراف عصب و یا دسته از عصب های بخصوص است. استفاده از دارو منجر به پیشگیری از انتقال امواج از عصب به سیستم عصبی مرکزی (CNS) و احساس درد خواهد شد. در عوض آن قسمت از بدن بی حس خواهد بود و یا احساسی همانند "سوزن سوزن" خواهید داشت. بلوک عصبی توسط جراحی شامل ایجاد برشی ظریف در عصب های بخصوصی به متظور جلوگیری از ارسال امواج به CNS خواهد بود. بلوک عصبی می‌تواند از 12 تا 36 ساعت و بسته به نوع روش استفاده شده متغیر باشد. بلوک عصبی توسط جراحی می‌تواند دائمی باشد. از بلوک عصبی می‌توان به تنهایی و یا در ترکیب با دیگر انواع بی حسی در تسکین درد استفاده نمود.


موارد استفاده بلوک عصبی

از بلوک عصبی عمدتا در پیشگیری یا کنترل درد استفاده می‌شود. روش بلوک عصبی در مقایسه با تزریق داروی درون وریدی (IV) موثرتر است. ممکن است پزشک از بلوک عصبی به منظور کنترل انواع دردهای زیر استفاده نماید:

• درد زایمان

• درد پیش، در حین و یا پس از عمل هایی همانند تعویض زانو یا مفاصل

• دردهای مرتبط با سرطان

• درد آرتروز

• درد کمر یا سیاتیک

• درمان دیسک کمر

• میگرن

• درد شبح یا پس از قطع یک عضو

• سندروم درد مزمن موضعی

• گردن درد ناشی از دیسک گردن

• درد مداوم ناشی از عفونت ناحیه ای از بدن

• درد ناشی از اسپاسم عروق خونی

• تعریق بیش از حد (هایپرهیدروزیس)

• سندروم رینالدز (بیماری که در آن رگ های خونی در انگشتان دست و پاها واکنش شدید به استرس و سرما نشان می‌دهند.)

• از بلوک عصبی همچنین می‌توان به عنوان ابزار تشخیصی به منظور تعیین منشا درد استفاده نمود. با بررسی چگونگی عملکرد بلوک عصبی بر روی درد، پزشک قادر به تعیین دلیل ایجاد درد و نحوه درمان آن خواهد بود.


انواع بلوک عصبی

درد در نواحی مختلف به انواع مختلفی از بلوک عصبی نیاز خواهد داشت. در زیر برخی انواع بلوک عصبی و نواحی مورد استفاده آنها آورده شده است:

• بلوک عصب سه شاخه یا سه قلو (صورت)

• بلوک عصب چشمی (پلک‌ها و پوست جمجمه)

• بلوک عصب سوپرا اوربیتال یا بالای کاسه چشم (پیشانی)

• بلوک عصبی فکی (فک فوقانی)

• بلوک عصب اسفنوپالاتین (بینی و کام )

• اپیدورال گردنی، اپیدورال قفسه سینه، و بلوک اپیدورال کمر و مهره های پشت (گردن و کمر)

• بلوک شبکه گردنی و بلوک پاراورتبرال گردنی (شانه وقسمت بالای گردن)

• بلوک شبکه بازویی، بلوک ارنج، بلوک مچ دست (شانه / بازو / دست، آرنج و مچ دست)

• بلوک زیر عنکبوتیه و بلوک شبکه سلیاک (شکم و لگن خاصره)


بلوک های عصبی دیگر

انواع دیگر بلوک های عصبی شامل موارد زیر است :

بلوک عصبی سمپاتیکی
به گفته متخصصین کلینیک ستون فقرات امید یک بلوک عصبی سمپاتیکی به شکلی عمل می‌کند که تعیین کننده وارد آمدن یا نیامدن آسیبی به زنجیره عصبی سمپاتیکی خواهد بود. این مجموعه اعصاب، شبکه ای است که در طول ستون فقرات کشیده شده است. این اعصاب برخی از عملکردهای ناخودآگاه بدنی نظیر گشاد شدن و تنگ شدن رگ های خونی را کنترل می‌کند.

بلوک گانگلیون ستاره ای
این بلوک نوعی از بلوک عصبی سمپاتیکی است که عملکرد آن تعیین وارد شدن یا نشدن آسیب به زنجیره عصبی سمپاتیکی سر، گردن، سینه یا بازوان، و وجود یا عدم وجود منشا درد در همین نواحی است. اگرچه این روش در اصل به عنوان یک بلوک تشخیصی استفاده می‌شود، اما بلوک غدد گانگلیون ستاره ای ممکن است علاوه بر تسکین درد، به افزایش مدت زمان بی حسی نیز منجر شود.

بلوک مفاصل بین ستون فقرات
بلوک مفصل فاست که به عنوان بلوک مفصل بین مهره ای پشت نیز شناخته می‌شود، به شکلی عمل می‌کند که تعیین خواهد نمود که آیا مفصل فاست منشا درد هست یا خیر. مفاصل فاست در پشت ستون فقرات قرار مهره‌ها تقریبا دارای همپوشانی اند. مفاصل حرکت ستون فقرات را هدایت و محدود می‌کند.


آماده سازی برای بلوک عصبی

بلوک عصبی به آماده سازی خاصی نیاز ندارد. پیش از انجام آن می‌توانید به صورت عادی بخورید و بیاشامید. از 24 ساعت پیش از انجام آن، از مصرف داروهای ضد التهاب همچون ایبوپروفن و ناپروکسن خودداری نماید. اگر از رقیق کننده های خونی همانند آسپیرین، هپارین یا وارفارین استفاده می‌کنید، پزشکتان را پیش از برنامه ریزی برای بلوک عصبی مطلع نمایید. اگر از جراحی به منظور بلوک عصبی استفاده می‌نمایید و بخصوص اگر قرار به استفاده از چند نوع بی حس باشد، ممکن است با دستورالعمل بخصوصی از سوی پزشک برای پیش از عمل روبرو شوید. این دستورالعمل می‌تواند شامل اجتناب از خوردن و نوشیدن از 6 الی 12 ساعت پیش از عمل باشد. حتما روز قبل از جراحی این دستورالعمل‌ها را با پزشک خود بررسی و تایید نمایید. حتما کسی را داشته باشید تا پس از عمل شما را به خانه ببرد. افرادی که تحت بلوک عصبی قرار می‌گیرند، نباید رانندگی نمایند.

روند بلوک عصبی
 
در کل روند بلوک عصبی شامل گامهای زیر است:

• پوست اطراف محل تزریق تمیز می‌شود.

•  از یک بی حسی موضعی به منظور بی حس کردن محل تزریق استفاده می‌شود.

• پزشک پس از اطمینان از بی حس بودن ناحیه، با کمک امواج فراصوت، فلوئوروسکوپ، سی تی اسکن یا شبیه ساز به منظور جهت یابی درست، سوزن را وارد می‌نماید.

• با حصول اطمینان از درستی محل سوزن، وی داروی بی حسی را تزریق خواهد نمود.

• به منظور نظارت و بررسی واکنشهای شدیدتر به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید.

• اگر از بلوک عصبی تشخیصی استفاده شده باشد، پزشک از شما راجع به کاهش قابل توجه درد سوال خواهد پرسید.
کل این فرایند چیزی در حدود 30 دقیقه به طول خواهد انجامید.


پس از اجرای این روند چه خواهد شد؟

اکثر بیماران بلافاصله پس از عمل قادر به راه رفتن خواهند بود. بعد از تحت نظارت قرار گرفتن برای مدتی کوتاه، می‌توانید مطب را ترک کنید. باید کسی باشد تا شما را به خانه برساند. معمولا بیمار می‌تواند در روز بعد به سطح کامل فعالیتهایش دست پیدا نماید. با استفاده از یخ و یا مسکن های خفیف (آستامینوفن) می‌توان حساسیت ایجاد شده در اطراف محل تزریق را تسکین داد. ممکن است از شما خواسته شود تا فعالیتهای بخصوصی که درد به همراه دارد را انجام دهید، تا از تاثیر درمان آگاهی پیدا شود.


نتایج

بسته به میزان کاهش درد بیمار پس از بلوک عصبی، پزشک توصیه به انجام جلسات درمانی بیشتری خواهد داشت. اگر مقدار کاهش درد در بیمار، بلافاصله پس از تزریق به صورت قابل توجهی باشد، می‌توان این روند درمانی را موفقیت آمیز دانست و نماینده آنست که مفصل منشا درد است. در چنین مواردی می‌توان برای تسکین درد طولانی مدت تر، حذف با استفاده از بسامدهای رادیویی را پیشنهاد داد. حذف توسط بسامد رادیویی، روشی است که از امواج رادیویی به منظور بی حس کردن اعصاب اطراف مفصل و پیشگیری از ارسال امواج درد به مغز استفاده می‌شود.


عوارض جانبی و خطرات بلوک عصبی

بلوک عصبی خیلی ایمن است اما درست به مانند هر رویه پزشکی دیگری، بلوک عصب نیز خطراتی به همراه دارد. در کل بلوک عصبی دارای عوارض جانبی کمتری در مقایسه با دیگر انواع روشهای تسکین درد دارد. از جمله خطرات و عوارض جانبی بلوک عصبی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• عفونت

• کبودی

• خونریزی

• حساسیت در محل تزریق

• ایجاد انسداد در عصب اشتباه

• سندروم هورنر که در صورت متاثر شدن عصب مابین چشم و مغز، منجر بعه افتادگی پلک و افزایش اندازه قرنیه خواهد شد (و معمولا خود بخود از میان می‌رود).

• وارد شدن صدمه به اعصاب (به ندرت اتفاق می‌افتد و در صورت وقوع نیز به خودی خود ازمیان می‌رود)

• اوردوز (به ندرت)


سوالات رایج

محدودیت های بلوک عصبی چیست؟
معمولا آثار تزریق بلوک عصبی موقتی است و به عنوان تسکین دائمی به کار گرفته نمی شود. در هر فرد متفاوت خواهد بود، با این وجود تزریق های بلوک عصبی به شکل سریالی انجام می‌شود و سپس بسته به نتایج بدست آمده، قطع خواهد شد. ممکن است یک بیمار با یک دور تزریق به نتایج بسیار خوبی دست پیدا کند، و در طرف دیگر ممکن است فرد علیرغم تزریق دارو در ناحیه درست، به هیچ نتیجه ای دست پیدا نکند. اگر بلوک های عصبی به کاهش درد کمک نکند، ممکن است با پیشنهاد دیگری از سوی پزشک مواجه شوید.

بلوک عصبی چه مدت باقی خواهد ماند؟
بلوک عصبی بسته به نوع انجام آن می‌تواند از 8 تا 36 ساعت باقی بماند. احساس و حرکت در آن قسمت به تدریج بازخواهد گشت. پزشک در مواردی از لوله ای استفاده خواهد نمود تا به تدریج داروی بی حسی را در دوره دو تا سه روزه بعد از جراحی به عصب تزریق نماید. لوله کوچکی در زیر پوست و در نزدیکی عصب قرار داده می‌شود. این لوله به پمپ تزریقی متصل خواهد شد که داروی بی حسی را به طور پیوسته و برای دوره زمانی مشخصی تزریق خواهد نمود.

آیا بلوک عصبی می‌تواند دائمی باشد؟
اکثر بلوک های عصبی انجام شده توسط جراحی را می‌توان دائمی فرض نمود. اما از آنها به عنوان گزینه ای یاد می‌شود که راه حل دیگری در دست نباشد، برای مثال در رابطه با دردهای مزمنی همچون درد سرطان یا سندروم درد موضعی. در بلوک عصبی دائمی، خود عصب به طور کامل و با استفاده از روشهایی همچون ایجاد برش، برداشتن آن، وارد کردن صدمه توسط امواج کوتاه الکتریکی، الکل، فنول یا منجمد نمودن تخریب خواهد شد. با این وجود تمامی تخریبهای دائمی عصبی، در واقع دائمی باقی نخواهند ماند. در واقع ممکن است به دلیل قابلیت رشد دوباره و قدرت ترمیمی عصب، چند ماه به این شکل باقی بماند. با رشد مجدد عصب ها، درد باز خواهد گشت اما ممکن است چنین نشود.