آموزش استفاده از نرم افزار مهندسی SPSS Statistics
نرم افزار SPSS Statistics برای تحیل های آماری مورد استفاده قرار میگیرد. کلمه SPSS مخفف Statistical Package for the Social Sciences میباشد و به معنی بسته آماری برای علوم اجتماعی است.
این نرم افزار برای پژوهشگران بازار داد و ستد، سلامتی، شرکت های نقشه برداری، آموزشی و ... کاربرد دارد و برای مستند سازی داده ها مورد استفاده قرار میگیرد.
در انتهای مطلب میتوانید در صورت تمایل جدیدترین نسخه آن را از سایت سرزمین دانلود دریافت کنید.
آموزش راه اندازی نرم افزار
بعد از نصب، برای اجرای نرم افزار میتوانید به این آدرس مراجعه کنید:
Start > Programs > IBM SPSS Statistics 23
زمانی که نرم افزار را در ابتدا باز میکنید، پنجرهای باز میشود که از شما میخواهد تا فایلی را باز کنید؛ این فایل میتواند از میان آن دسته از فایلهایی که اخیراً گشودهاید، از فهرست موجود در سمت چپ و یا موجود در پوشهای دیگر باشد. مطابق تصویر:
محیط برنامه
این نرم افزار دارای سه پنجره اصلی بعلاوه یک نوار ابزار در بالا میباشد. این ابزارها به شما اجازه میدهد تا :
(1) دادههای خود را ببینید.
(2) خروجیهای آماری خود را ببینید.
(3) هر فرمانی از برنامه را که نوشتهاید را ببینید.
هر پنجره به نوع جداگانهای از فایلهای SPSS تعلق دارد.
ویراستار داده (.sav)
این قسمت امکان دیدن و تغییر داده ها را برای شما فراهم می نماید. همیشه حداقل یک پنجره ویرایش داده باز خواهد بود (حتی اگر مجموعه دادهای را باز نکرده باشید).
زمانی که یک فایل دادهای SPSS را باز میکنید، آنچه می بینید یک کپی فعال از دادههایتان خواهد بود. تغییراتی که بر دادههای اعمال میکنید، تا زمانی که آن را ذخیره نکنید (از طریق منوی File –Save و یا Save As)، دائمی نخواهد شد. داده ها با فرمت .sav ذخیره میشود که دیگر نرم افزارها، عمدتاً نمیتوانند آن را باز کنند. زمانی که اخرین ویرایشگر دادهای را میبندید به معنی بستن پنجره نرم افزار بوده و باید هر آنچه را که ذخیره نشده را ذخیره نمایید.
برای باز کردن دیگر فایل داده، از منوی File – Open – Data اقدام نمایید. (از این طریق میتوانید دیگر انواع دادههای غیر SPSS مانند Excel، Stata، و یا SAS را بگشایید). این نرم افزار به شما این امکان را میدهد تا بتوانید به صورت همزمان چند فایل دادهای را باز نموده و آن پنجرهای که در حال کار بر روی آن هستید-پنجره فعال- را با گذاشتن علامت “+” قرمز رنگی بر نوار عنوان مشخص میکند. بهمنظور پیشگیری از بینظمی، بهتر است پس از اتمام کار با هر پنجره داده ها، آن را ببندیم.
منوی File نرم افزار SPSS
هدف دستورهای منوی File کار با پرونده ها (فایل ها) است. پر کاربرد ترین دستورها در این منو به ترتیب عبارتند از:
گزینه New : برای ایجاد فایل جدید.
گزینه Open : باز کردن فایل های موجود.
گزینه های Save و Save as : برای ذخیره فایل ها.
گزینه Print : برای چاپ.
گزینه Exit : برای خروج از برنامه Spss.
منوی Edit در نرم افزار SPSS
این منو امکان انجام انواع ویرایش اطلاعات همانند پاک کردن (Clear)، حذف کردن (Delet)، کپی (Copy)، بریدن (Cut) و چسباندن (Pste) و... را فراهم می آورد و در جستجوی داده یا متن نیز به کار می رود.
منوی View در نرم افزار SPSS
با استفاده از گزینه های این منو، می توان آرایش پنجره SPSS را تنظیم کرد. برای نمایش یا پنهان سازی قسمت هایی از پنچره SPSS که در منوی View آمده اند، به وسیله گذاشتن یا برداشتن علامت انتخاب در کنار گزینه مربوطه عمل می کنیم.
پنجره مشاهده خروجی (فایل با فرمت .spv)
همانطور که از SPSS خواسته میشود تا وظایف محاسباتی متفاوت و دیگر کارها را انجام دهد، نتایج نیز میتواند در اماکن مختلفی نمایش داده شود. مقادیر دادهای جدید در پنجره ویرایش دادهای نمایش داده میشود. نتایج آماری در پنجره خروجی قرار خواهد گرفت.
پنجره خروجی، جدولی از خروجیهای آماری و هر نموداری که ایجاد نمودید را نمایش میدهد. این پنجره همچنین به صورت خودکار به زبان برنامه نویسی و فرمانهایی که به آن اشاره شده (که در SPSS به آن Syntax اطلاق میشود) نیز اشاره نموده و بیشتر پیامهای خطا نیز در همینجا ظاهر خواهد شد. در این مرحله میتوانید نتایجتان را اصلاح نموده و چاپ نمایید. جداول خروجی مشاهده شده (از طریق منوی File –Save و یا Save As) و با فرمت فایل .spv ذخیره شده و تنها توسط همین نرم افزار قابل باز شدن است.
بهمانند پنجره ویرایش، در اینجا هم میتوان بیش از یک پنجره خروجی را گشود؛ پنجره فعال دارای علامت “+” آبی رنگ در نوار عنوان، نتایج هر فرمانی را که اجرا مینمایید را در خود جای میدهد. اگر تمامی پنجرههای خروجی را ببندید و فرمان جدیدی را اجرا نمایید، پنجره دیگری باز خواهد شد.
دستورات اعمالی
اگر به SPSS هیچ دستوری ندهید، نرم افزار هم هیچ کاری نمیکند. در کل فرمانها یا از طریق منوها و جعبههای تبادلی که زبان برنامه نویسی پشت صحنه را بر میانگیزاند، و یا مستقیماً و از طریق نوشتن فرمانها در پنجره ویرایش فرمانها و اجرای فرمانها انجام میگیرند.
جعبههای تبادلی
اگرچه هر جعبه متمایز است، اما ویژگیهای مشترکی دارند. یک مثال رایج، میتواند جعبه تولید جداول فراوانی باشد (جداولی با تعداد و درصدها). برای ظاهر نمودن این جعبه از این منو اقدام میکنیم:
Analyze – Descriptive Statistics – Frequencies
در سمت چپ، فهرست انتخاب متغیرها با تمامی متغیرهای موجود در دادههایتان وجود دارد. اگر متغیرهایتان دارای برچسب باشد، آنچه شما می بینید ابتدای این برچسبها خواهد بود. اگر میخواهید اسم کامل متغیر (قرار گرفته در براکت) را ببینید، نشانگر ماوس خود را بر روی ابتدای برچسبها قرار دهید.
متغیرهایی را که میخواهید مورد تحلیل قرار دهید، با کلیک کردن انتخاب نمایید (شاید مجبور شوید فهرست را به سمت پایین یا بالا بپیمایید). سپس با فشردن فلش به سمت راست، متغیر به فهرست سمت راست و تحلیل افزوده خواهد شد. اگر نظرتان راجع به متغیری تغییر کرد، میتوانید آن را از فهرست سمت راست انتخاب نموده و با فشردن فلش به سمت چپ، آن را از فهرست متغیرهای تحلیلی خارج نمایید.
در منتهی علیه سمت راست، دکمههایی وجود دارند که خود منجر به باز شدن تعدادی پنجره دیگر در رابطه با فرمانهای مربوط به فراوانی میشود. با فشردن دکمه OK در پایین پنجره حاضر، فرمان خود را به SPSS ارسال نمایید و یا با فشردن دکمه Paste باعث انتقال فرمانهای نوشته شده به پنجره ویرایش فرمان شوید.
اگر به پنجره بازگردید، آن را همانطور که آخرین بار رها نمودید و با آخرین فرمانهای اجرا شده خواهید یافت. این مسئله شما را زمانی که در حال آزمایش چند متغیر در تحلیلهایتان و یا اشکال زدایی هستید، بسیار مفید خواهد بود. اگر دوست دارید که از نو شروع به کار نمایید، میتوانید از دکمه Restart استفاده نمایید.
نمایش متغیر
در نمایش متغیر میتوانید اطلاعات معرف هر متغیر (که گاهی متا داده خوانده میشوند) در مجموعه دادهایتان را دیده و اصلاح نمایید: هر ستون نمایش داده توسط سطری از نمایش متغیر تشریح میشود.
اولین ویژگی هر متغیر اسم آن است. نام متغیر، معرف نحوه شناسایی ستون داده در زبان برنامه نویسی است و بهمنظور عملکرد مناسب زبان برنامه نویسی، نام متغیرها باید از محدودیتهای خاصی پیروی نماید: نامها باید با یک حرف آغاز شوند، و بهتر است از حروف، ارقام تشکیل شده و از علائم نگارشی و نقطه استفاده نشود. کوچک و بزرگی حروف مشکلی ایجاد نمیکند. طول نام متغیرها میتوانند تا 64 کلمه باشند. این نامها را بهسادگی میتوان با نوشتن در خانهها، تغییر داد و یا ایجاد نمود.
از انواع متغیرهای اساسی میتوان به “عدد” و “رشتهای” اشاره نمود. با این حال نکتهای که صرفاً باعث سختتر شدن است این است که SPSS امکان انتخاب فرمتهای استاندارد متفاوتی برای نمایش دادههای رقمی (برای مثال نمادگذاری علمی، شکل دهی با ویرگول، ارز) را فراهم می نماید و این حال را Type مینامد. نوع متغیر را با کلیک بر روی ستون و سپس کلیک بر روی دکمه خاکستری ظاهر شده و کار در جعبه تبادلی ادامه میدهید.
ویژگی برچسب امکان ایجاد توضیح طولانیتری از آنچه در محل نام متغیر دیده میشود را مشابه با برچسب داده برای مقادیر داده فراهم می نماید. هر دو دسته برچسب متغیرها و برچسبهای مقادیر در ارائه خروجیهای قابل فهم تر به ما کمک میکنند.
ویژگی مقادیر (Values) امکان ایجاد فهرستی از برچسبهای مقادیر را برای ما فراهم می نماید. معمولاً متغیرهای متفاوتی، مجموعه مشترکی از برچسبهای مقادیر را به اشتراک گذاشته و میتوانید این مجموعه را کپی و سپس وصل (paste) نمایید. این برچسبها را بهراحتی میتوانید با نوشتن آنها مشخص نموده و آنها از طریق پنجره تبادلی کار میکنند.
ویژگی مفقود (Missing) مکانی برای شما در تعیین مقادیر دادهای خاصی است که میخواهید SPSS به هنگام محاسبات آماری، در نظر نگیرد. برای مثال در دادههای مصاحبه، رایج است که در مقابل پاسخی که مصاحبه شونده در ازای سؤال میگوید “نمیدانم”، از عدد 8 استفاده شود، و شما میتوانید SPSS را به نحوی برنامه ریزی کنید که در مواجهه با 8 در یک متغیر، از آن بهعنوان داده مفقودی یاد کند.
از دیگر ویژگیها میتوان به این موارد اشاره کرد:
عرض (Width)
اعشار (Decimals)
ستونها (Columns)
جهت (Align)
مقیاس (Measure)
نقش (Role)
این موارد دارای تنظیمات اندکی در رابط با نمایش دادهای میباشد. اگرچه مقیاس (سطح اندازه گیری) از لحاظ آماری، مفهوم بسیار مهمی به شمار میآید، ولی معنای کمی در نرم افزار SPSS داراست.
منوی Data در نرم افزار SPSS
این منو دارای دستورهایی در جهت کار با متغیرهاست. این دستورها شامل تعریف ویژگی متغیرها (Define variable properties)، مرتب سازی متغیرها (Sort)، کار با الگوها، رفتن به مورد خاص، ترکیب و جمع کردن پرونده ها یا فایلهای مختلف (Merge Files) و وزن دهی به موردها (Weigth cases) است.
دستور Split File از موارد دارای کاربرد مهم در این منو است که گاهی در تحلیل آماری با Spss ملزم به استفاده از آن می شویم.
منوی Transform در نرم افزار SPSS
از دستورهای منوی Transform برای محاسبه متغیر جدید بر اساس متغیرهای موجود و استفاده از توابع ریاضی و آماری مختلف (Compute)، کد گذاری مجدد داده ها (Recode)، جایگزینی مقادیر گمشده (Replace Missing Values) و... استفاده می شود.
منوی Analyze در نرم افزار SPSS
در مبحث تحلیل آماری، این منو را می توان قلب و موتور اصلی نرم افزار SPSS دانست. برای انجام آزمون های آماری و بررسی اثبات یا رد فرضیات تحقیق، از دستورات این منو نرم افزار اس پی اس اس استفاده می شود.
منوی Graphs در نرم افزار SPSS
از این منو و دستورات آن برای ترسیم انواع نمودارها در SPSS و ویرایش آنها استفاده می شود. تصویر منو به قرار زیر است:
منوی Utilities در نرم افزار SPSS
در این منو از طریق دستور Utilities شناسنامه متغیرهای پرونده، استخراج می شود و یک سری قابلیت هایی چون اطلاعات راجع به متغیرها و فایل ها و همچنین تعیین و تعریف متغیرها در این منو وجود دارد.
منوهای دیگر این نرم افزار آماری، که عبارتند از Add-ons، Window و Help کارکرد خاصی در زمینه تحلیل آماری نداشته و همانند سایر نرم افزارهای رایج می باشند.
کار با ویرایشگر دستور
یادگیری برنامه نویسی SPSS موضوع جداگانهای است. اما بهمنظور وارد کردن و اجرای یک دستور SPSS نیاز به، به حافظه سپردن یک زبان جدید نیست.
واحد اساسی کار با زبان برنامه نویسی، دستور است: به دستورات به شکل جملاتی خوب شکل گرفته نگاه کنید. در این زبان، دستورات با یک کلمه کلیدی شروع شده و با نقطه پایان مییابد. دستورات باید در چپترین ستون در ویرایشگر شروع شوند. اگر فرمان طولانی و بیش از یک خط باشد، خط دوم و ادامه فرمان باید بافاصله خالی آغاز شود. کوچک و بزرگی حروف مهم نیست. SPSS دستوراتی را که نمیتواند بخواند را به رنگ قرمز در میآورد.
مشابه با ویرایشگر خروجی، ویرایشگر دستورها نیز دارای دو بخش است. جداول موجود در بخش راستی در واقع آن چیزی است که به شکل فایل با فرمت .sps ذخیره شده است.
اجرای فرمان. برای آنکه SPSS به معنای واقعی فرمان(های) شما را اجرا نماید، باید آنها Run نمایید. بر دکمه Run و سپس یکی از گزینههای منو کلیک نمایید. همچنین در نوارابزار، نمادی برای اجرای برنامهتان وجود دارد، مثلثی با جهت به سمت راست (“play”). میتوانید تمامی فرمانهای موجود در پنجره ویرایش و یا با انتخاب برخی از آنها، تنها آنها را اجرا نمایید (به یا داشته باشید که شما کل فرمان را، از اولین کلیدواژه تا نقطه پایانی). همچنین میتوانید فرمان Current را که همان چیزی است که نشانگر ماوستان بر روی آن قرار گرفته را اجرا نمایید.
وصله نمودن و اجرا: بهجای تنها اجرا نمودن فرمانها، امکان وصله نمودن از اکثر جعبههای تبادلی فراهم شده است. سپس SPSS فرمان مربوط را در پنجره ویرایشگر داده ها مینویسد. فرمان نوشته شده اصولاً مفصل خواهد بود و بیانگر بسیاری از گزینههای پیش فرضی میباشد. دستوری که خودتان مینویسید، بسیار کوتاهتر و سادهتر خواهد بود. پس از وارد نمودن دستور پس از کپی کردن آن، هنوز هم برای خروجی گرفتن از آن نیازمند اجرا نمودن آن هستیم.
کار با نمایش خروجی
نمایش خروجی، جداول و نمودارهای آماری را جمع آوری نموده و به شما امکان تغییر آنها، پیش از ذخیره و چاپ را میدهد. نمایش خروجی به دو بخش اصلی، بخش زمینه (خلاصه) در سمت چپ و بخش جداول در سمت راست تقسیم میشود. قسمتی که در چاپ خواهیم داشت، بخش جداول خواهد بود.
زمانی که SPSS یک خروجی (جداول، دستورها، پیامهای خطا و ..) را ایجاد می نماید، آنها را به شکل موارد (Object) به بخش جداول اضافه می نماید و هر مورد در خروجی به نمایش در میآید. هر موردی میتواند باز و اصلاح، پاک، مخفی، بازآراسته و یا چاپ شوند. برای کار با هر موردی میتوانید آن را با کلیک در بخش جداول و یا کلیک بر ورودیهای متناظر در بخش زمینه انتخاب نمایید. فلش قرمز رنگی در کنار مورد، هر دو بخش ظاهر میشود.
بهمنظور ویرایش موارد، بر روی آنها در بخش جداول دوبل کلیک کنید. بسته به اینکه مورد سادهای مانند یک عنوان (که تنها سلولی با مقداری نوشته درون آن است) و یا موردی پیچیدهتر مانند یک جدول یا نمودار را ویرایش نمایید، قادر خواهید بود که آن را بهسادگی و در پنجره خروجی تغییر دهید یا نیاز به گشودن پنجرهای دیگر باشد. به غیر از تغییر ظاهر نمودار، راحتتر است تا ابتدا خروجی خود را به محیط نرم افزار Microsoft Word ببرید، ولی در اصل شما قادر به تغییر هر آنچه که در خروجی می بینید، تا حذف ک ستون و یا تغییر اعداد میباشید. (ولی اگر قصد بر مشابه سازی نتایجتان دارید، بهتر است تا به کارگاههای شبیه سازی ما برای رسیدن به شیوهای بهتر رجوع کنید).
بهمنظور پاک نمودن موارد، آنها در هر بخش انتخاب نموده و دکمه Delete را میزنیم.
برای مخفی نمودن موارد، بر روی نماد تصویری هر مورد در بخش زمینه دوبار کلیک میکنیم . برای آشکار کردنش، دوباره بر روی آن دوبار کلیک کنید. میتوانید تمام یک قسمت را با کلیک کردن بر روی علامت منفی در سمت چپ گروه در بخش زمینه، مخفی کنید. این قسمتهای مخفی شده در چاپ مشخص نمیشود، ولی به همراه دیگر بخشها ذخیره خواهد شد.
در باز آراستن موارد، مورد (یا گروه موارد) دلخواه را در هر بخش انتخاب نموده، و آنها را تا زمانی که فلش قرمز رنگ در زیر آنهایی که میخواهید ظاهر شوند، پیدا شود، بکشید.
برای خروجی گرفتن از خروجی از روند خاصی پیروی میکنید. در نمایش خروجی بر روی File – Export کلیک کنید تا پنجره مربوط به آن نمایش داده شود. سه مورد اساسی را بررسی کنید. ول، نوع فایلی که میخواهید به آن شیوه خروجی بگیرید: از انواع مفید میتوان به Excel، PDF، PowerPoint و یا Word اشاره نمود. سپس بررسی کنید که همه آن چیزی که میخواهید را با استفاده از دکمه Objects to Export در بالای پنجره خروجی بگیرید.
اگر تنها بخشی از خروجی را انتخاب کرده باشید، این گزینه تنها همان بخش را بهصورت پیش فرض بهعنوان خروجی ارائه خواهد داد، در غیر این صورت تمامی خروجی مشخص را به شکل خروجی معرفی خواهد نمود. نهایتاً، اسم فایل به نحوی معنادار انتخاب نموده و آن را در آدرسی که بتوانید آن را حفظ کنید ذخیره نمایید.
زمانی که موارد انتخابیتان، تنظیم شد دکمه OK را بزنید.
تعریف متغیرها در SPSS
برای تعریف متغیرها در نرم افزار اس پی اس اس ابتدا روی زبانه Variable View کلیک کنید. در هر سطر از این کاربرگ یک متغیر تعریف می شود و هر ستون آن نیز بیانگر ویژگی خاصی در ارتباط با متغیر است.
لازم نیست همه جزئیات و ویژگی ها را تغییر دهید و اکثر آنها به حالت پیش فرض می توانند باقی بمانند و شما با تغییر ندادن آنها بدون هیچ مشکلی می توانید با نرم افزار کار کنید. بنابراین ما فقط موارد اصلی و ضروری را در اینجا ذکر می کنیم و توضیح می دهیم:
ستون Name (وارد کردن نام متغیر):
در این ستون نام متغیر را بنویسید. بهتر است در این ستون نام متغیرها را به صورت انگلیسی (یا فینگلیش) وارد کنید. در جای دیگری که در ادامه توضیح خواهیم داد می توانید نام فارسی متغیر را وارد کنید.
نام متغیر در SPSS مشمول محدودیت هایی است که عبارتند از:
1. باید با حرف شروع شود.
2. نباید با یک نقطه تمام شود.
3. نباید شامل فاصله یا کاراکترهای خاص به جز _ , @, $, # باشد.
ستون Lable (تعیین برچسب متغیر):
در ستون برچسب، تعریف گویا و کامل تری برای متغیر ارائه می شود. در بخش قبل گفتیم در ستون نام متغیر از نام فارسی استفاده نکنید. حالا در این ستون می توانید نام فارسی متغیر را بنویسید. بدین ترتیب در خروجی نرم افزار SPSS نام متغیرها را به صورت فارسی خواهید دید.
بقیه ستون های کاربرگ Variable View را می توانید به صورت پیش فرض باقی بگذارید. توجه کنید که برای ورود داده از این کاربرگ نمی توانید استفاده کنید و فعلا فقط نحوه تعریف متغیرها را گفتیم. نکته دیگر اینکه در اینجا متغیرها به صورتی تعریف شدند که مقادیر عددی وارد نرم افزار شود. مثلا به جای گزینه خیلی زیاد عدد 5 وارد نرم افزار SPSS شود.
یک نمونه تعریف متغیر در نرم افزار SPSS در تصویر زیر قابل مشاهده است. می توانید طبق همین الگو می توانید متغیرهای خود را وارد نرم افزار کنید:
ورود داده ها در SPSS
توجه شود در اینجا متغیرها به صورتی تعریف شدند که مقادیر عددی طیف لیکرت در پرسشنامه های SPSS وارد نرم افزار شود. مثلا به جای گزینه خیلی زیاد عدد 5 وارد نرم افزار SPSS شود.
برای ورود داده ها به اس پی اس اس، ابتدا باید روی زبانه Data View کلیک کنید. این زبانه در پایین سمت چپ نرم افزار قرار دارد. در فیلم آموزشی فوق در این صفحه، این زبانه معرفی شده است.
در کاربرگ Data View، هر ستون معرف یک متغیر هر سطر معرف یک مورد (Case) است. منظور از مورد هر پاسخگو به پرسشنامه شماست.
نام متغیرهای تعریف شده در بخش قبل، در بالای هر ستون کاربرگ Data View نشان داده شده است. کافی است مقادیر یا مشاهدات مربوط به هر متغیر را در سلول مربوط به آن متغیر وارد کنید.
تصویر زیر صفحه ورود داده مربوط به متغیرهای تعریف شده در بخش قبلی را نشان می دهد:
کار با پنجره ویرایش داده ها
استفاده اصلی از پنجره ویرایش داده در نمایش (بخش از) مقادیر دادهای است که در حال کار با آن هستید. همچنین در بازتعریف ویژگیهای متغیرها (تغییر نوع داده، افزودن برچسب، مقادیر دادههای مفقود و...)، ایجاد متغیرهای جدید و وارد نموده دستی داده ها میباشد.
پنجره ویرایش داده ها، دو نقطه نظر از مجموعه داده ها به شما میدهد: دیدی بر داده و دیدی بر متغیر که با کلیک بر زبانه مناسب در گوشه چپی پایینی در پنجره به دست میآید.
نتیجه گیری:
این نرم افزار برای پژوهشگران بازار داد و ستد، سلامتی، شرکت های نقشه برداری، آموزشی و ... کاربرد دارد و برای مستند سازی داده ها مورد استفاده قرار میگیرد. هم اکنون میتوانید از لینک زیر جدید ترین نسخه برنامه را از سایت سرزمین دانلود بصورت رایگان تهیه کنید. جالب است بدانید قیمت این برنامه حدود صددلار است.
دانلود نرم افزار SPSS Statistics
سایر مقالات مربوط به SPSS Statistics
کلمات کلیدی :
دسته بندی : مقالات >
مهندسی
( بدون کامنت - اولین کامنت را شما بنویسید )