آموزش  کامل نصب و سفارشی کردن سیستم عامل لینوکس (Linux)

● مبانی Linux:
قبل از این که دست به کار شوید تا زمان و سخت افزار خود را صرف آزمایش Linux کنید بیایید مبانی این سیستم عامل رایگان را مرور کنیم. گرچه طراحی آن اساسا با آن چه در دنیای ویندوز دیده اید تفاوت دارد ولی آشنا شدن با آن به زمان زیادی نیاز ندارد.

کارکرد هسته مرکزی آن ها می باشد. چون هسته مرکزی مایکروسافت در سیستم های عامل ویندوز هسته Linux نیز سطح پایین کارکرد همه برنامه های فعال سیستم را مدیریت می کند. برنامه هایی از قبیل مدیریت فرآیند کنترل تداخل، تنظیم جداول زمانی و کنترل I / 0 و مدیریت حافظه تا زمان نگارش این متن جدیدترین نسخه عرضه شده هسته Linux 6 / 2 می باشد. تمام راه های ارتباطی با این هسته از سازنده Linux یعنی لینوس توروالز (Linus Torvalds) می گذرد. گرچه توروالز به مفهوم کلاسیک مالک لینوکس نیست ولی اسما دارنده امتیاز تجاری آن می باشد.


برای آن هایی که به تازگی از ویندوز به لینوکس آمده اند یکی از گیج کننده ترین جنبه های این سیستم عامل فایل سیستم آن می باشد. ریشه فایل سیستم لینوکس با یک « / » نشان داده می شود که همه زیر شاخه ها از آن منشعب می شود برای مثال شاخه "directory" خانه من به این صورت خواهد بود ./homey/akaven/. به علاوه لینوکس همه پارتیشن ها و قسمت های منطقی دیسک سخت را تحت این ریشه قرار می دهد پارتیشن ها را می توان به طور دستی یا خودکار در زمان بوت کردن تعیین کرد. این طراحی درجه بالایی از انعطاف پذیری را ارائه می دهد چرا که می توان هر دایرکتوری را بر یک سیستم لینوکس در پارتیشن یا درایو متفاوتی قرار داد. حتی اگر یک درایو خارجی باشد. لذا چنان چه در دایرکتوری خانه من فضایی خالی نداشته باشم می توانم یک دیسک سخت دیگر به سیستم اضافه کنم و سپس این دایرکتوری را بر روی یک پارتیشن خارجی قرار دهم. برای سیستم همه این ها مشابه به نظر می رسند و به صورت شاخه های مسطح دایرتوری هستند.

دیگر جنبه گیج کننده لینوکس حساسیت موردی آن می باشد. سندهای "homework.doc" و "Homework.doc" دو فایل هستند که می توان در یک دایرکتوری ذخیره کرد. وقتی که به این ویژگی عادت کنیم به آن علاقه مند خواهید شد. این ویژگی به شما می آموزد که در انتخاب نام فایل ها دقت بیشتری به خرج دهید.

● کمک دایرکتوری:
دایرکتوری های "/proc", "/lib" "/der" "/bin" "/sbin" "/boot,/etc" حاوی فایل های پیکربندی و برنامه هایی است که در زمان بالا آمدن سیستم عامل شروع به کار می کنند. در ابتدا کار نباید به هیچ وجه فایلی را از این دایرکتوری ها حذف کنیم. دایرکتوری "/home" حاوی همه دایرکتوری های کاربر و تنظیمات ویژه کاربر می باشد. ولی یک استثناء وجود دارد: ریشه این دایرکتوری برای کاربر مدیر جداگانه می باشد.

در پایان دایرکتوری "/var" حاوی اطلاعاتی از پردازش گرهای mail و Print و هم چنین دایرکتوری مهم Logging یعنی "/var/log" می باشد. که به هنگام اشکال یابی بسیار کارگشا است. الگو فایل "messoqes" به ویژه در تعیین اشکال های سیستم موثر می باشد چراکه حاوی انبوهی از اطلاعات log در مورد بسیاری از اجزاء می باشد. اگر چه شما می توانید سیستم لینوکس خود را از خط فرمان اجرا کنید ولی احتمالا می خواهید از یک رابط گرافیکی مشابه ویندوز XP یا مکینتاش OSX استفاده کنید. این سرور X به شما امکان می دهد رابط های گرافیکی دلخواه خود را اجرا کنید. ( رابط هایی از قبیل Xfce , KDE , Gnome ) این محیط های نمایش در بیشتر نسخه های جدید وجود دارند.
یکی از مهمترین مزیت های لینوکس نسبت به دیگر سیستم های عامل میزان کنترل و قابلیت پیکربندی است که برای هر کاربر در محیط سیستم عامل فراهم می کند. لینوکس طوری طراحی شده است که یک سیستم عامل چند کاربره به تمام معنا باشد. همه کاربران از جمله مدیر یا کاربر ریشه دارای دایرکتوری خانه مختص به خود می باشد که حاوی همه فایل های پیکربندی مخصوص کاربر از جمله تنظیمات سفارشی هر کاربر در GUI و فایل های خصوصی می باشد. این دایرکتوری هم چنین حاوی e mail کاربر می باشد.

این سیستم عامل هر چه قدر هم تعداد کاربرانش زیاد باشد، جدایی کامل میان فایل ها و فضای هر کاربررا تضمین می کند. همچنین لینوکس یک سیستم عامل چند کاره است. اگر یک کاربر چندین برنامه را اجرا کند یا چند کاربر یک برنامه را اجرا کند و یا اگر یک کاربر به صورت محلی و یا از راه دور به سیستم مرتبط شود لینوکس این جدایی را حفظ و ارتباط مستقیم را برقرار می کند.

● انتخاب و دانلود کردن یک نسخه از لینوکس:
وقتی مطمئن شدید که می خواهید سیستم عامل لینوکس را نصب کنید، باید یکی از میان نسخه های متنوع آن یکی را انتخاب کنید.

برای کاربران خانگی بیش از 20 گزینه با کاربری آسان و قابلیت دانلود کردن رایگان وجود دارد که Fedora Project و Mandrake linux و Ubuntu و Xandros از این جمله هستند. در این مقاله نصب Fedora Core 4 در نظر گرفته شده است  به علت سادگی نصب و استفاده fedora (که نام تجاری Red Hat می باشد)، چرخه قوی انتشار و جدول زمانی ارتقاء این نسخه را انتخاب کرده برای دانلود کردن این نسخه را انتخاب کرده برای لود کردن این نسخه به یک CD رایتر و نرم افزاری برای نوشتن تصاویر ISO بر روی CD نیاز داریم.

● طریقه نصب:
قبل از این که نصب را شروع کنید مطمئن شوید که هیچ فایل مهمی بر روی دیسک سخت رایانه باقی نمانده. همه پارتیشن ها و فایل های سیستم در طول فرآیند نصب پاک می شوند و دوباره نوشته می شوند. سیستم شما باید دست کم 8 گیگا بایت دیسک سخت و 128 مگا بایت حافظه RAM داشته باشد. سیستم هم چنین باید قابلیت بوت شدن از CD یا DVD را داشته باشد.

نصب لینوکس چندان متفاوت از نصب ویندوز XP نیست فقط باید CD یا DVD را درون درایو قرار داده و دستگاه را Reboot کنید. وقتی مراحل نصب آغاز می شود در ابتدا یک صفحه ساده می بینید که از شما می پرسد نصب به صورت گرافیکی باشد یا براساس متن. در این جا کلید Enter را بزنید و این مرحله از نصب را رد کنید. اکنون با یک نصب کننده تمام گرافیکی روبه رو می شوید. زبان مورد نظر خود را برای نصب انتخاب کنید و گزینه Personal Desktop را به عنوان نوع نصب انتخاب کنید.

در قسمت Disk Partition set up گزینه Automatically Partition را انتخاب کنید و سپس در صفحه بعد گزینه Remove All Partitions on this System را انتخاب کنید. در پنجره ایی که ظاهر می شود هشدار را تایید کنید. قسمت Boot loader configuration را رها کنید و به قسمت Network configuration بروید. نصب کننده fedora سیستم شما را مطابق "DHCP" (پروتوکول پویایی پیکره بندی میزبان) قرار می دهد تا یک آدرس IP خودکار و اطلاعات سرور DNS به دست بیاورید. اگر نیاز بر پیکره بندی یک آدرس IP ثابت دارید، اکنون این کار را بکنید firewall configuration را نیز در قسمت تنظیمات پایه رها کنید و منطقه زمانی متناسب خود را در صفحه بعدی انتخاب کنید در صفحه set root password سعی خواهید کرد برای کاربر محیط مدارک تاییدیه ایجاد کنید، کلمه عبور را به خاطر بسپارید برای، دسترسی به عملکردهای اجرایی و مدیریت سیستم به آن نیاز خواهید داشت. در صفحه بعد package Installation Default را تغییر ندهید. تمایل خود را به نصب تایید کنید تا سیستم عامل جدید در دیسک سخت شما نوشته شود. این فرآیند به مقداری زمان نیاز دارد پس اگر نصب را از DVD انجام می دهید (ونیازی به تعویض CD ندارید) می توانید در این فاصله یک فنجان قهوه بنوشید. چنان چه از مجموعه CD نصب را انجام می دهید باید در کنار سیستم بمانید و در زمان لازم CD نصب را انجام می دهید باید در کنار سیستم بمانید و در زمان لازم CD را عوض کنید. زمانی که تمامی بسته ها نصب شدند تقریبا می توانید سیستم عامل جدید خود را روشن کنید باید با مجوز fedora موافقیت کنید سپس تاریخ، زمان عمق رنگ و میزان تفکیک صفحه نمایش را تنظیم کنید. سیستم باید فقط گزینه هایی را به شما ارائه دهد که با پیکره بندی تان متناسب باشد. هم چنین باید یک کاربر سیستم ایجاد کنید و قابلیت های صوتی کشف شده را امتحان کنید. صفحات اضافی CDها و قسمت های تبلیغاتی را رد کنید. کار نصب به اتمام رسیده است.

● لینوکس از کجا آغاز شد:
کدنویسی هسته لینوکس به عنوان پروژه ایی در دانشگاه هلسینکی فنلاند در سال 1991 آغاز شد در آن زمان لینوس توروالدز دانشجوی علوم کامپیوتر که منبع این هسته را بر روی اینترنت ارسال کرد. لینوکس با الهام از یک نسخه آموزشی از سیستم عامل Unix به نام Minix به سرعت رشد کرد و محققان بسیاری را به خود جذب کرد. لینوکس تحت مجوز GNU منتشر شده و می شود که بر این اساس نرم افزارهای رایگان باید رایگان باقی بماند و هر نرم افزاری که از کد منبع این مجوز استفاده کند نیز باید رایگان شود. لینوکس تحت مجوز GNU منتشر شده و می شود که بر این اساس نرم افزارهای رایگان باید رایگان باقی بماند و هر نرم افزاری که از کد منبع این مجوز استفاده کند نیز باید رایگان شود. لینوکس در سال 1992 به پروژه GNU پیوست. GNU در اوایل دهه هشتاد آغاز شد، در آن زمان ریچارداستالمن متوجه شد که شرکت های نرم افزاری رفته رفته مدعی می شوند که منبع آن ها یک دارایی معنوی است و با ایجاد محدودیت های مجوز باید از آن حفاظت کند. او احساس کرد که افکار خوب باید در میان جامعه محققان به اشتراک گذاشته شود و به همین خاطر GNU را پایه ریزی کرد که انتشار رایگان و تغییر و تعدیل رایگان نرم افزارها را ارتقاء می داد.

امروزه می توان نسخه های بیشماری از لینوکس را پیدا کرد که صدها و یا هزاران برنامه جانبی و ابزارهای توسعه GNU را با هسته به همراه دارد. این نسخه های با ویژگی های متفاوت در دسترس هستند. که برای مخاطبانی در سطح خانگی تا سطح کاربران تجاری مفید هستند. بسته به مدل تجاری هر نسخه می توانید این نرم افزار را به طور رایگان و یا با پرداخت مبلغی ناچیز دانلود کنید. برخی از نسخه های تجاری و بازرگانی حاوی نرم افزارهای اضافی، اسناد و یا پشتیبانی هستند که بر قیمت روی برچسب خواهند افزود.

● در سیستم عامل جدید خود کندوکاو کنید:
لینوکس بر خلاف ویندوز XP در هنگام روشن شدن یک پنجره محاوره ایی با آیکون های جذاب کاربر به طور پایه ارائه نمی دهد. ( البته شما می توانید این ویژگی را فعال کنید و هم چنین در صورت تمایل تصویر دلخواه خود را بر روی آن قرار دهید. ) در عوض لینوکس به سادگی از شما نام کاربر و کلمه عبور را برای تایید می خواهد. زمانی که مدرک شما تایید شد محیط کار Gnome جدید خود را خواهید دید. ( این GUI به همراه Fedora وجود دارد. ) محیط کار باید دارای یک آیکون رایانه، پوشه دایرکتوری خانه شما و یک سطل آشغال باشد. چنان چه CD یا DVD نصب هم چنان درون درایو باشد، شکل آن بر روی محیط کار نمایش داده می شود. پانل منوی فوقانی سه منو را نشان می دهد که با نام های Desktop , Places , Applications مشخص شده اند.

و در سمت چپ صفحه قرار دارد. پنج آیکون میان بر نیز خواهید دید که متعلق به برنامه هایی هستند که بیشتر مورد استفاده قرار گرفته اند. در سمت راست صفحه یک آیکون قرمز چشمک زن نشان دهنده این است که به روز کردن سیستم در دسترس است. ( این آیکون تا زمانی که بر روی آن کلیک کنید و پیکره بندی ابتدایی را انجام دهید به صورت چشمک زن باقی می ماند. در این جا کنترل تاریخ، ساعت و صدا را نیز خواهید یافت.
بخش زیرین شامل یک آیکون در سمت چپ می باشد که همه پنجره های باز بر روی محیط کار را باید کلیک ماوس مشخص می کند. در قسمت راست کلید Pager را خواهید یافت که فضای کار را تغییر می دهد. این کلید به شما امکان می دهد که محیط کارهای مجازی مختلف را انتخاب کنید و یک نمایش گرافیکی از پنجره های باز در هر محیط کار مجازی را نشان می دهد.


با جستجو در مرورگر فایل سیستم مشخص می شود که تمای ساختار دایرکتوری محلی چگونه است، که قبلا در مورد آن بحث کرده ایم. نوار پنجره بالایی را نشان خواهد داد به این معنا که شما در بالای شاخه قرار دارید. اگر به صورت یک کاربر معمولی وارد سیستم شده باشید نمی توانید به تمامی دایرکتوری ها دسترسی پیدا کنید. اگر زیر شاخه "/home"را انتخاب کنید دایرکتوری خانه کاربر خود را خواهید یافت. برای این کار میان بری بر روی محیط کار قرار دارد. محیط کار Gnome نصب شده دارای مجموعه کاملی از برنامه ها می باشد و شما می توانید مدتی را به جستجو در دنیای نرم افزارهای رایگان صرف کنید، با کلیک راست بر روی هر یک از برنامه ها در منو می توانید آن را به صورت میان بر در پانل فوقانی محیط کار قرار دهید. اگر باز هم تمایل داشتید می توانید به Desktop/system setting/ add/remove Applications بروید و فهرست نرم افزارهای اضافی را برای نصب از روی CD نصب مرور کنید. برای این کار از شما کلمه عبور ریشه پرسیده می شود که در زمان نصب اولیه آن را مشخص کرده اید. نصب نرم افزار یک کار مدیریتی است که یک کاربر بدون امتیاز نمی تواند آن را انجام دهد. Fedora از برنامه (RPM) Redhat Package Manager استفاده می کند که یک برنامه قوی برای ساختن و اداره نرم افزارهای نصب شده در یک سیستم می باشد. منوی Add/Remove Application به ما امکان می دهد که به یک تعامل گرافیکی یا برنامه (RPM) بنویسیم. اگر (RPM) را به صورت بسته نرم افزاری از اینترنت دانلود کنید دوباره کلید بر روی این فایل برای اجرا و نصب برنامه کافی است.


● پیکربندی و سفارشی کردن:
اکنون که با محیط کار جدید خود آشنا شده اید احتمالا می خواهید شروع به پیکره بندی قسمت های مختلف آن براساس سلیقه خود بکنید. بهتر است با جستجو در منوهای فرعی متعدد Desktop/Preferences آغاز کنید به ویژه منوی فرعی Theme که به شما امکان می دهد ظاهر محیط کار را به زیبایی تغییر دهید. یک کلیک راست بر روی محیط کار منویی را باز می کند.

که پس زمینه های مختلف را در اختیار شما قرار می دهد و می توانید قابلیت های که پس زمینه های مختلف را در اختیار شما قرار می دهد و می توانید قابلیت های تصویر را تغییر دهید.

کلیک راست بر روی پانل های بالا و پایین به شما امکان می دهد سبک ها، اندازه ها و رنگ ها را تغییر دهید. Fedora در این نسخه فاقد محافظ صفحه نمایش می باشد. ولی می توانید آن ها از روی خط فرمان نصب کنید که بعدها سیستم را سفارش خواهد کرد و به شما باور می دهد که لینوکس تا چه حد می تواند قدرتمند باشد.

با فرض این که شما با موفقیت یک آدرس IP را از ISP شما گرفته است. ( می توانید با اجرای مرورگر web از منوی بالایی آن را چک کنید و ببینید که آیا تعامل فعال دارید یا خیر) بر روی محیط کار خود کلیک راست کنید و open Terminal را انتخاب کنید. ( که معادل Common prompt در ویندوز می باشد) در این قسمت عبارت "SU" و کلمه عبور مدیر سیستم را تایپ کنید.

این کار حقوق مدیر را در اختیار شما قرار می دهد. اکنون این جمله را تایپ کنید:

"yum install xscreen saver.extras x screen saver gl extras"

Yum یک به روز کننده خودکار و برنامه مدیریت بسته ها برای سیستم های Red hat می باشد. این برنامه بسته های مورد نیاز را به طور خودکار دانلود می کند. اکنون به قسمت Desktop/Reference/Screensaver بروید و هزاران گزینه را مشاهده کنید. اگر e mail شما امکان تماس از طریق POP3 یا IMAP را ایجاد می کند می توانید مجموعه Evolution e mail را با کلیک بر این آیکون بر نوار منوی بالا پیکره بندی کنید. زمای که این آیکون را برای اولین بار انتخاب می کنید. یک راهنمای خوش ترکیب شما را در طول پیکره بندی کاربر e mail همراهی خواهد کرد و در پایان می توانید یک printer بر روی این سیستم پیکره بندی کنید. برای این کار باید Desktop/system setting/printing را انتخاب کنید. اگر یک پرینتر به رایانه شما متصل باشد می توانید دستورات راهنمای پرینتر را برای پیکره بندی این درایور دنبال کنید. اگر درایور آن پرینتر به خصوص موجود نباشد می توانید یک PCL عمومی را انتخاب کنید و بعد به سایت شرکت سازنده بروید و درایور Linux را تهیه کنید. حالا نوبت سرگرمی است. سیستم شما باید مجهز به مرورگر Fire fox و مجموعه open office 2.0 و Evolution e mail باشد. هم چنین تعداد زیادی برنامه های جانبی بازی و ابزار در سیستم وجود دارد که شما را مدتی مشغول خواهد کرد، و همیشه می توانید برنامه های بیشتری بر روی web پیدا کنید که همگی رایگان هستند.

● لینوکس بر روی یک سرور:
لینوکس برای رایانه های محل کار چیز تازه ای نیست ولی در میان کاربران خانگی نفوذ نسبتا اندکی داشته است. وقتی که به سرورها یا قطعات سخت افزاری نگاه می کنید موقعیت کاملا فرق می کند. لینوکس در بازار سرور جای پای محکمی دارد و رفته رفته بر یک جایگزین رقابتی به عنوان یک سیستم عامل جا افتاده تبدیل می شود. بیشتر موارد کوچک و متوسط نصب سیستم عاملی لینوکس در سرورهای تجاری براساس مجموعه ای موضوع به LAMP انجام می شود. این نام گزیده از کلمات Apache, Linux (یک سرور وب با منبع آزاد)، MySQL (یک پایگاه اطلاعاتی با منبع آزاد) و PHP/Python/Perl می باشد که زبانهای برنامه نویسی و نسخه سازی هستند. این مجموعه سکوی کاربرد وب کاملا انعطاف پذیر، با قابلیت و سریع است. این مجموعه همچنین لینوکسی را به جایگزینی برای ویندوز در شرکتها و مراکز اطلاعاتی بزرگتر مبدل ساخته است. برای مثال به عنوان یک سکوی تجاری برای بسیاری از برنامه های سطح بالا عمل می کند. از جمله محصولاتی همچون IBM web sphere, BEA webdogic و سرورهای Oracle Application and Data base.

یکی از مزیت های برجسته ای که لینوکس در استقرار سرور ارائه می دهد پشتیبانی آن از طیف وسیعی از سکوهای پردازش می باشد از جمله اولین نسخه های ساختار 64bit اینتل و AMD. ترکیب های بسیاری از سرور بازرگانی لینوکس وجود دارد که بعضی از آنها اختیارات پشتیبانی ای ارائه می دهند که حتی با قراردادهای ارائه شده توسط مایکروسافت و Sun Microsystems رقابت می کنند.

لینوکس در حوزه سرورهای آموزشی و تحقیقاتی نیز وارد شده. دسته های پردازش کارآمد Beowulf ) HPC ) که داده های تحقیقاتی و آکادمیک را جمع آوری می کنند انتخاب مناسبی برای مسائل پردازش متعادل می باشند، با به کارگیری دسته هایی که کملا با قطعات سخت افزاری ساخته شده اند و مطابق با فن آوری های استاندارد همچون SCSI, IDE, Ethernet هستند، این دسته های درجه یک جایگزین های مقرون به صرفه ای برای دیگر تجهیزات تخصصی گران قیمت خواهند بود.
از سوی دیگر بیشترین گسترش لینوکس در حوزه قطعات سخت افزاری بوده است که به طور سنتی هیچ سیستم عاملی در این بخش از بازار حاکم نیست، به همین خاطر هزینه اندک، قابل اعتماد بودن و دسترسی آسان به کد منبع لینوکس این سیستم را برای توسعه دهندگان و فروشندگان به یک اندازه جذاب ساخته است. شاید شما هم دستگاهی داشته باشید که از لینوکس استفاده می کند. سیستم های GPS تلفن همراه و برخی از گوشی های جدید تلفن همراه از نسخه های سازگار شده لینوکس استفاده می کنند.